Gisteren hadden we te maken met extreem weer, al leek dat misschien niet zo. De relatieve luchtvochtigheid daalde naar een waarde van 13%. Dat is de op een na laagste waarde die ooit is gemeten in de Bilt, alleen in 1964 was de lucht nog droger. Maar wat is die luchtvochtigheid nou precies? In deze blog leggen we het je uit!
Wat is relatieve luchtvochtigheid?
In de meteorologie hebben we het vaak over relatieve luchtvochtigheid. Het concept hiervan is eigenlijk best wel simpel. Lucht van een bepaalde temperatuur en luchtdruk kan een bepaalde hoeveelheid vocht bevatten. Omdat de invloed van luchtdruk onder normale omstandigheden praktisch verwaarloosbaar is kunnen we die buiten beschouwing houden. Een voorbeeld: lucht met een temperatuur van 20 graden Celsius kan maximaal 17,3 gram waterdamp per kubieke meter bevatten. Deze 17,3 gram/m3 noemen we de verzadigingsdruk. Omdat de lucht natuurlijk niet altijd de maximale hoeveelheid vocht bevat hebben we ook de dampspanning, dat is de hoeveelheid vocht die op dat moment in de lucht aanwezig is. In dit voorbeeld zeggen we dat de lucht 12 gram/m3 waterdamp bevat. De relatieve luchtvochtigheid vinden we dan door de dampspanning te delen door de verzadigingsdruk. 12/17,3 = 0,69. Om dit naar een percentage om te rekenen moeten we het met 100 vermenigvuldigen, de relatieve luchtvochtigheid is dus 69%.
De maximale hoeveelheid vocht in de lucht verschilt, hoe warmer de lucht, hoe meer vocht het kan bevatten.
De dauwpunt temperatuur
Warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht. Als warme, vochtige lucht gaat afkoelen kan er condens vormen. Koudere lucht kan immers minder vocht bevatten en moet dus waterdamp kwijtraken. Laten we weer naar het voorbeeld kijken, we hebben lucht van 20 graden en 12 gram/m3 waterdamp. We laten de lucht dan afkoelen naar 10 graden. Dan kan lucht nog 9,4 gram per kubieke meter aan vocht bevatten. Dit zou neerkomen op een luchtvochtigheid van 128%, dit kan niet en het overschot aan waterdamp condenseert. De dauwpunt temperatuur is de temperatuur waarbij waterdamp uit de lucht begint te condenseren als de hoeveelheid vocht in de lucht gelijk blijft. Het verschil tussen de actuele temperatuur en de dauwpunt temperatuur is een goede wijze om snel in te schatten hoe droog de lucht is, er geldt: hoe groter het verschil, hoe droger de lucht.
Een snelle manier om te bepalen hoe droog de lucht is is het vergelijken van de dauwpunt temperatuur (hier de groene lijn) met de gewone temperatuur (hier de rode lijn). Dit kaartje van WXcharts.com geeft die verschillen in de hoogte weer. We zien dat de lijnen al vrij dicht bij de grond behoorlijk uit elkaar gaan lopen, dat geeft aan dat zich daar een zeer droge luchtlaag bevindt.
Normale waarden
De relatieve luchtvochtigheid varieert behoorlijk door het jaar, de week en zelfs door de dag. De gemiddelde luchtvochtigheid in Nederland ligt rond de 80%. Aan het eind van het voorjaar is de lucht het droogst, met in mei een relatieve luchtvochtigheid die gemiddeld iets boven de 70% ligt. In tropische gebieden is het nog een stuk vochtiger dan bij ons. Daar bevat de lucht gemiddeld vaak tegen de 90% van de verzadigingsdruk aan waterdamp.
Wat is de invloed van luchtvochtigheid op mensen?
De optimale relatieve luchtvochtigheid ligt voor ons tussen de 40% en 70%. Wordt het lager, dan kunnen we bijvoorbeeld last krijgen van een droge keel of droge lippen. Ligt het hoger, dan voelt het voor ons klam aan. In huis is de luchtvochtigheid vaak goed te controleren doordat er een enigszins constante temperatuur is en er geen grote in- of uitstroom van waterdamp is. Meestal hebben we in huis te maken met een vochtigheid van 50% tot 60%, behaaglijk dus. Mocht de luchtvochtigheid in huis te laag zijn kan je dat zelf verhelpen door bijvoorbeeld de waterkoker aan te zetten, zo krijg je direct meer waterdamp in je huis. Een te hoge luchtvochtigheid kan ook een groot probleem zijn, door condensatie kan dan bijvoorbeeld schimmel in de badkamer ontstaan. Dit is het best op te lossen door een goede ventilatie van je badkamer richting de rest van je huis te creëren zodat het vocht over meer lucht verspreid wordt. 
Bij een hoge luchtvochtigheid kan het weer er zo uitzien. De hoge hoeveelheid waterdamp in de lucht is duidelijk zichtbaar.
Hoe extreem was het gisteren?
Nu we weten wat relatieve luchtvochtigheid nou precies inhoudt en wat de normale waarden zijn kunnen we ook wat zeggen over de extreme situatie van gisteren. Een relatieve luchtvochtigheid van 13%, terwijl het gemiddelde in april rond de 75% ligt. Al zegt dat gemiddelde nog weinig, omdat het zo kan variëren, op droge dagen komt een luchtvochtigheid van 20% ook wel eens voor. Maar zoals al kort benoemd was is de lucht in de Bilt maar een keer droger geweest, op 9 maart 1964 bedroeg de relatieve luchtvochtigheid 8%. Voor de derde plaats hoeven we niet ver terug, 18 dagen om precies te zijn. Op 25 maart dit jaar zat er maar 16% van de maximale hoeveelheid vocht in de lucht, dit zit dus nog wel 3% van de waarde van gisteren vandaan. De kans dat we die 13% de komende tijd gaan verbreken lijkt dus niet heel groot te zijn.
