Een veelvoorkomend kop in het nieuws is: 'luchtvervuiling' en dan met name 'smog'. Uiteraard gaat dat hand in hand met klimaatverandering en net als laatstgenoemde, heeft het ook enorme gevolgen voor ons als mens.
Luchtvervuiling ontstaat wanneer schadelijke stoffen in de troposfeer terechtkomen zoals gassen, biomoleculen en andere deeltjes. Er zijn twee soorten luchtvervuiling. De lucht kan vervuild worden door natuurlijke bronnen zoals tijdens een vulkaanuitbarsting, bosbrand, stofstorm of door bomen en planten die stoffen afgeven aan de lucht. De andere vorm van luchtvervuiling heet antropogene vervuiling en die wordt veroorzaakt door de mens.
Antropogene vervuiling is op te delen in 5 soorten:
- Sulfaatdioxide (komt vrij tijdens de verbranding van kolen en olie)
- Koolstofmonoxide (komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen en de uitstoot van auto's)
- Stikstofdioxide (bruinig stof dat vrijkomt bij bijvoorbeeld auto’s en elektriciteitscentrales)
- Fijnstof (komt bijvoorbeeld vrij tijdens de uitstoot van auto’s, veebedrijven, elektriciteitscentrales en ook uit onze woningen door bijvoorbeeld allesbranders, barbecues en mensen die roken)
- Bodem-ozon (ontstaat door chemische reacties, veroorzaakt door zonlicht)
Luchtvervuiling.JPG
Smog ontstaat wanneer al deze deeltjes zich verzamelen onderin de atmosfeer en dat kan alleen bij bepaalde weersomstandigheden. Het woord “smog” komt van de Engelse woorden “smoke” en “fog”. Dat is een heel goede (en korte) beschrijving van wat smog is: vieze mist! In de winter zit er overigens ook meer zwaveldioxide in de lucht. Daarnaast kan de rook van bijvoorbeeld bosbranden ook een bijdrage leveren aan smog.
Bron: Wikipedia
Sinds de industriële revolutie in de 19de eeuw is luchtvervuiling een steeds groter probleem geworden. Vervuilde lucht kan bijvoorbeeld ziekte (en dan met name hart- en vaatziekten), allergieën en zelfs de dood veroorzaken. Ieder jaar komen er ongeveer 307.000 Europeanen om het leven door luchtvervuiling. De grootste bron van gezondheidsschade blijkt de chronische blootstelling aan fijnstof te zijn.
De hoeveelheid sterftegevallen in Europa vanwege luchtvervuiling is de afgelopen tijd afgenomen. In de jaren negentig stond dit getal nog op bijna één miljoen per jaar. In 2018 was dat 346.000. De vermindering komt door de richtlijnen die door de Europese Unie worden voorgeschreven om de luchtkwaliteit in met name grote steden te beheren.
De richtlijnen voor luchtkwaliteit werden dit najaar voor het eerst sinds 2005 aangescherpt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Als deze richtlijnen in de EU-lidstaten worden ingevoerd, kan de de hoeveelheid doden vanwege luchtvervuiling zeker nog (verder) dalen.
Volgens sommige bronnen zijn de landen die de grootste bijdragen leveren tot (antropogene) luchtvervuiling in Europa Turkije, Polen en Latvia. De Europese landen met de schoonste lucht zijn weer Sweden, Finland en Frankrijk.
Luchtvervuiling per land in Europa, waar 1 heel weinig is en 10 het meest. Turkije is het hoogste en Zweden het laagst.
Hoewel Duitsland niet onder de top-3 landen valt met vervuilde lucht, waren daar in 2019 wel de meesten doden vanwege luchtvervuiling (53.800). Daarna volgden Italië met 49.000 en Frankrijk met 29.800. Maar als het gaat om doden per hoofd van de bewolking staat Polen bovenaan.
In Nederland is Groningen de stad met de schoonste lucht. Amsterdam en Nijmegen staan weer aan de onderkant op de lijst.
Het is ook mogelijk bij Buienradar de luchtkwaliteit-verwachting te bekijken. Deze vind je hier. Momenteel is de luchtkwaliteit boven Nederland vrij goed (1 is goed en 10 is zeer slecht).
Tijdens de winter is de kwaliteit van de lucht vaak slechter. Dat komt omdat er (onder andere) meer stikstofdioxide in de lucht tegenwoordig is. De redenen daarvoor: meer ontbranding (bijvoorbeeld door de verwarming in je huis hoger te zetten) en het feit dat er minder zonlicht is. Zonlicht is nodig om het proces in de atmosfeer te versnellen om stikstofdioxide op te breken in andere stoffen. Tijdens de winter komt er dus minder zonlicht in de atmosfeer.
Ook kan luchtkwaliteit vooral verslechteren als er een hogedrukgebied in de buurt is en nog meer in het gebied tussen twee hogedrukgebieden, oftewel een zadelgebied. Bij hogedrukgebieden staat weinig wind en is de atmosfeer vrij stabiel. Dan is er ook bij een hogedrukgebied sprake van grootschalige dalende luchtbewegingen. Daardoor ontstaat er als het ware een stabiele, warme laag onderin de atmosfeer die werkt als een deksel waaronder de luchtvervuiling blijft hangen. In meteorologische termen noem je deze “deksel” een subsidentie-inversie. In eerste instantie is deze deksel hoog in de atmosfeer maar naar mate het hogedrukgebied sterker wordt en langer aanwezig is zal deze deksel steeds verder dalen tot soms een paar honderd meter boven de grond.
Zo'n inversielaag "vangt" als het ware de vervuilde lucht op en dan blijft het hangen boven een bepaalde gebied totdat de grootschalige weersomstandigheden veranderen.
Momenteel is er ook boven Nederland een zadelgebied, waardoor de luchtkwaliteit de komende dagen iets afneemt. Maar (gelukkig) blijft het nog vrij goed. Vanaf woensdag gaat het ook iets meer waaien, waardoor de luchtkwaliteit zelfs wat verbeteren.
