Is het een blad? Is het een ijskristal? Is het een wiel? Boven de Grote Oceaan, voor de kust van Peru, werden de afgelopen dagen weer prachtige wolken gespot. Daarvoor moet je wel naar de satellietbeelden kijken, want de wolken zijn zo groot dat de prachtige patronen vanaf de grond nauwelijks te zien zijn. Het gaat om Actinoforme bewolking, een uniek en vrij mysterieus verschijnsel.
Een mysterieuze geschiedenis
Al zo’n 200 jaar geleden was men bezig met het classificeren van wolkensoorten. Daarbij zag men natuurlijk het één en ander over het hoofd, we zagen immers alleen de wolken die boven ons hingen. De introductie van de satelliet, inmiddels alweer zestig jaar geleden, heeft daar verandering in gebracht. Opeens hadden we een overzicht van wolkenpatronen vanuit de ruimte. Zeker boven de oceanen werden toen interessante patronen ontdekt. Één van die patronen bleek actinoforme bewolking. Meteorologen lieten dit patroon echter lang links liggen en deden het af als een simpele overgangsvorm tussen gebieden met bewolking en opklaringen. Deze bewolkingssoort was dus jarenlang nauwelijks onderzocht en omhuld in mysteriën.
Tot de introductie van de satelliet hadden we geen mogelijkheid om dit soort wolkenpatronen waar te nemen. Je krijgt een idee van de schaal als je bedenkt dat rechts Peru, Equador en Colombia liggen.
“Bekendheid”
In de wolkenatlassen van het einde van de vorige eeuw kwam actinoforme bewolking nog niet eens voor, het was pas aan het begin van de twintigste eeuw dat er met interesse naar dit type patroon gekeken werd. In eerste instantie werd gedacht dat het om een zeldzaam verschijnsel ging, maar afstudeerders gingen terugkijken in de archieven en vonden tientallen voorbeelden van het bewolkingspatroon. Inmiddels lijkt het erop dat de bewolkingspatronen in meer of mindere mate zo’n 10 tot 25% van de tijd voorkomt voor de Zuid-Amerikaanse kust.
Nog steeds onduidelijkheid
Inmiddels is de wolkenformatie dus enigszins aan onderzoek onderworpen, toch blijven er nog veel onduidelijkheden. Zo weten we nog steeds niet precies wat het mechanisme achter de actinoforme bewolking is. Er zijn wel onderzoekers die beweren dat er een verband is met koudere oceaanstromen, maar diepgaand onderzoek hiernaar is tot nu toe uitgebleven. We weten inmiddels wel dat er vaak motregen wordt waargenomen bij de wolken, en dat de patronen relatief ondiep zijn, met een hoogte van maximaal zo’n 2 kilometer. De structuren kunnen in de breedte wel tot zo’n 300 kilometer uitgroeien. De kransvormige wolken komen soms in straten voor, maar behouden wel hun eigen unieke vorm en clusteren vrijwel nooit samen.
Een prachtige opname van actinoforme bewolking op 19 juli 2024.
Onderzoek in de meteorologie
Het is een van de voorbeelden waaruit blijkt dat er in de wereld van de meteorologie nog steeds ontdekken gedaan moeten worden, een perfecte weersverwachting zullen we dus voorlopig ook nooit kunnen geven. Dat komt omdat de atmosfeer zo chaotisch is, en sommige processen zo kleinschalig of zeldzaam, dat we nog niet alles over het ‘gedrag’ van de atmosfeer weten. Maar dat is nu juist ook wat de meteorologie zo’n charme geeft. Er is nog zoveel te leren over de atmosfeer, en tegelijkertijd zijn we al zo ver gekomen. En tussen het leren door genieten we van prachtige satellietbeelden met bijzondere bewolking.
Een ander prachtig fenomeen op de satelliet gevangen: Von Karman wervels bij de Canarische Eilanden op 3 juli 2024.
