Bij de zonsondergang gisteren en de zonsopkomst van vandaag stroomden er mooie foto's van de zon binnen bij Buienradar. Er zit echter een luchtje aan, in Canada zijn namelijk grote natuurgebieden in rook opgegaan. In deze blog lees je wat de mooie foto's te maken hebben met natuurbranden in Canada.
Een mooie zonsondergang op de foto
Het begon allemaal met de foto's die enthousiaste fotografen naar ons toesturen. Hier was een vreemde zonsondergang te zien waarbij de zon als rode bol door een bruinige of donkere lucht heen scheen.
Zonsondergang Katwijk aan Zee. Fotograaf: Ingrid van Wageningen.
Kleurige zonsondergang Wad Harlingen. Fotograaf: Anna Zuidema.
Anna Zuidema schreef er al bij: "Mooie kleuren tijdens zonsondergang, mede door de rook in de atmosfeer van de branden in Canada." De donkere laag aan de horizon is inderdaad rook en as van de branden. De zon gaat in het westen onder, en aan de westelijke horizon lag een dikke laag rook. De zon was er nog wel doorheen te zien, maar slechts als een rode bol. De rook was afkomstig van de branden die tussen 6 en 9 augustus in het noordwesten van Canada woedden. De rook is dus ook al 10 dagen onderweg geweest, en trok daarbij o.a. langs de kust van Groenland.
Zonnevlekken
Dankzij deze laag rook waren het goede omstandigheden om de zon te fotograferen. Zo konden ook zonnevlekken vastgelegd worden. Je ziet ze als kleine donkere vlekjes rechts en helemaal links. De zonnevlekken rechts, dat is "groep 3784". Bij deze groep vonden explosies plaats op de zon, waardoor er de afgelopen nachten weer (fotografisch) noorderlicht te zien was. Groep 3784 was enige tijd op de aarde gericht, maar draait nu met de zon mee naar rechts. Hierdoor is deze groep niet meer op de aarde gericht en is de kans op noorderlicht de komende tijd wat kleiner.
Zonnevlekken met zonsondergang, Culemborg. Fotograaf: Trudy Fortuijn - van Es.
Ook bruinige zonsopkomst
De zon gaat onder in het westen, en ten westen van ons hangt de meeste rook. Hierdoor zijn de zonsondergangen spectaculairder. Bij de zonsopkomst vanochtend was er in mindere mate ook al een beetje rook te zien, vooral in het westen van het land.
Bruine lucht bij zonsopkomst aan de Oosterschelde; rook door de bosbrand in Canada. Locatie: Kats, fotograaf: Geeske Harkema.
Zonsopgang in de Ooijpolder (Nijmegen). Fotograaf: Paul Beckers. In het oosten van het land was er minder een bruine rooklaag. Maar, na een nacht met regen was de zonsopkomst wel fraai.
Door de combinatie van bewolking en rook was de zon een beetje flets vanochtend. Locatie: 's-Heerenhoek (Zeeland). Fotograaf: Astrid Wiessner Hoog.
De oorzaak: aerosolen
De rode zon wordt veroorzaakt door aerosolen. Aerosolen zijn vaste deeltjes die door de lucht heen zweven. Saharastof is een bekend type aerosool. De reden voor de rode zon is als volgt: de aerosolen houden een groot deel van het licht tegen, en alleen een zwak rood licht wordt doorgelaten. Dit effect is het sterkste als de zon een lange baan door de atmosfeer heeft, zoals bij zonsopkomst en zonsondergang. Het effect van saharastof en rook is vergelijkbaar, maar we hebben momenteel dus niet te maken met saharastof.
Als de zon bij zonsopkomst of zonsondergang door een gebied met aerosolen heen gaat, blijft uiteindelijk vooral het rode licht over.
Als we op de kaart kijken, dan zien we gebieden met veel aerosolen in het rood en geel. Ten westen van Nederland ligt een groot gebied met veel aerosolen. Daardoor is de zonsondergang het meest bezienswaardig (de zon gaat in het westen onder).
Rook
We kunnen de totale hoeveelheid aerosolen ook verdelen in types aerosolen. Zo hebben we aerosolen van branden (biomass-burning aerosols). Hieronder zie je hoe de rook van de branden bij Canada met de straalstroom naar Europa en het Arctisch gebied gevoerd wordt. Ook in het westen van Rusland zijn er op dit moment natuurbranden gaande.
Een ander type branden op het zuidelijk halfrond. Daar worden nu graslanden in brand gezet als onderdeel van het onderhouden van het land. Ook branden er delen van tropisch regenwoud af.
Bron: CAMS, de Copernicus Atmosphere Monitoring Service
Stof uit droge gebieden
Ook stofdeeltjes die zo licht zijn dat ze door de wind tot flinke hoogte geblazen worden behoren tot de aerosolen. In Nederland is het saharastof het meest bekend. In de Sahara en Centraal-Azië zijn zonsondergangen met een rode bol die langzaam wegzakt onder de horizon vrij gebruikelijk. Op dit moment waait het saharastof ook richting Zuidoost-Europa en over de Atlantische Oceaan.
Bron: CAMS, de Copernicus Atmosphere Monitoring Service
Zwavel
Door industrie en verkeer komen naast het gas CO2 ook vaste deeltjes in de lucht vrij. Die vaste deeltjes kunnen schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Daarom worden die deeltjes er in westerse landen steeds beter uitgefilterd. In landen als China, India en de landen van Zuidoost-Azië is dat nog niet het geval, en daarom zien we die ook terug op de kaart hieronder. Bij de bosbranden komt overigens ook zwavel vrij.
Bron: CAMS, de Copernicus Atmosphere Monitoring Service
Zeezout
De meest verrassende uit deze lijst is waarschijnlijk het zeezout. De zilte lucht langs de kust zit niet tussen je oren, het bestaat echt. De zilte lucht wordt veroorzaakt doordat golven breken, daarbij komen hele kleine druppeltjes zout water in de lucht terecht. De druppels verdampen en het zout blijft in de lucht zweven. Bij een storm komt er meer zeezout in de lucht terecht, en dat zien we hieronder bij orkaan Ernesto en bij stormen op het zuidelijk halfrond.
Bron: CAMS, de Copernicus Atmosphere Monitoring Service
De komende dagen
Met name bij zonsondergang blijven deze "rookluchten" de komende dagen nog te zien. Op dinsdag trekt er in de middag en avond een front met enkele buien van west naar oost over het land. Achter deze buien draait de wind en raken we de rook voorlopig even kwijt.
De bosbranden in het westen van Canada, 9000 kilometer van ons vandaan. De oranje stippen zijn de branden, automatisch door een satelliet herkend door de warmte van deze branden. Bron: NASA Worldview.
