Het is deze dagen rustig en bij helder weer in de avond zie je het vaak op weilanden al vroeg ontstaan: mist. Het kan soms hinderlijk en zelfs gevaarlijk zijn voor het verkeer, maar het levert ook prachtige plaatjes op! Hoe ontstaat mist eigenlijk en waarom komt mist vaker voor in de herfst dan in de zomer?
Het ontstaan van mist
Mist is in feite bewolking die zich aan het aardoppervlak bevindt. En ook de manier van ontstaan is vergelijkbaar met de gewone wolken, namelijk het afkoelen van lucht. Mist ontstaat doordat het vocht in de lucht condenseert tot kleine waterdruppeltjes. Dat komt doordat de lucht niet meer alle vocht die het bevat in de vorm van waterdamp vast kan houden. Maar hoe komt dat?
Mist in Doornenburg (foto: Joyce Derksen)
Onzichtbare waterdamp
Lucht bevat altijd een hoeveelheid waterdamp (vocht in gasvorm, niet zichtbaar voor het oog). De hoeveelheid waterdamp is afhankelijk van de luchtsoort; lucht afkomstig van zee is logischerwijs vochtiger. Warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht. Een uitgebreide uitleg hierover lees je in deze blog. Wanneer de warme lucht gaat afkoelen wordt deze kouder en komt er een moment dat de grens wordt bereikt en de lucht verzadigd raakt met waterdamp. Het overschot aan waterdamp wordt omgezet naar vloeibaar water. Dit proces is beter bekend als condensatie en voilà; de eerste mistdruppeltjes worden zichtbaar. Wanneer dit afkoelings- en condensatieproces maar lang genoeg doorgaat ontstaat een dekentje van zwevende waterdruppeltjes, ofwel: mist! Dat verklaart ook meteen waarom de kans op mist toeneemt met het lengen van de nachten. Hoe langer het donker is, hoe langer het kan afkoelen en hoe groter de kans op condensatie is. In de zomermaanden is de kans op mist een stuk kleiner omdat de periode dat het kan afkoelen een stuk korter is.
Het aardoppervlak koelt af als gevolg van uitstraling.
Stralingsmist
De meest voorkomende vorm van mist is stralingsmist. Zodra de instraling van de zon aan het einde van de dag ophoudt begint al het uitstralingsproces. Het aardoppervlak begint energie uit te stralen en verliest warmte. Het aardoppervlak koelt dus af en daarna volgt de lucht net boven het aardoppervlak. De lucht die zich het meest dicht bij het aardoppervlak bevindt koelt als eerst af, daarna pas de lucht daar weer boven. Het condenseren en het ontstaan van mist begint daarmee aan het aardoppervlak. In windarme avonden zie je dan ook vaak de dunne mistlaag op de weilanden ontstaan. Deze dunne laag noemen we grondmist. Staat er nauwelijks wind, dan blijft het ook bij grondmist en kunnen we er zonder hinder overheen kijken.
Beetje wind
Een dikkere mistlaag ontstaat wanneer er een zwakke wind staat (1-2 Bft). De afgekoelde en vochtige lucht wordt door de wind over een dikkere laag gemengd, waarmee de mistlaag groeit. Er moet ook niet teveel wind staan, want dat gaat het afkoelingsproces tegen. Daarnaast mengt drogere lucht op hoogte met de laag eronder waardoor mist geen kans krijgt. Het zicht kan enkel matig zijn door nevelige condities, maar in elk geval geen slecht zicht door stralingsmist.
Als gevolg van het uitstralen raakt de lucht verzadigd en ontstaan er waterdruppeltjes die in de lucht hangen: mist!
Een paar voorwaarden op een rij waar aan moet worden voldaan, voordat het mistig wordt:
-Het moet redelijk helder zijn. Bewolking zorgt voor een isolerende deken, waardoor het aardoppervlak niet voldoende kan afkoelen om mist te laten ontstaan.
-Er moet voldoende vocht in de lucht aanwezig zijn. Als de lucht heel droog is, ontstaat er geen overschot aan waterdamp in de lucht. En dus ook geen condensatie en mistdruppeltjes.
-Er moet een beetje wind staan, maar niet teveel. Is er geen wind, dan blijft de mist dicht bij de grond hangen en komt niet verder dan een dun laagje grondmist boven de weilanden waarin de poten van een koe net verdwijnen. Is het windstil, slaat het vocht neer op de weilanden en ook dan ontstaat geen mist.
Op de foto is goed te zien dat de dikte van de mist per plek sterk verschilt (Ab Donker, Buurmalsen)
Let op: pas bij een zicht van minder dan 50 meter mag 't mistachterlicht aan.
Het oplossen van mist
Het oplossen van mist gaat eigenlijk in precies de omgekeerde volgorde van het ontstaan. Zodra de zon opkomt, zal de zon stukje bij beetje het aardoppervlak gaan verwarmen. Ook de lucht wordt uiteindelijk warm genoeg om alle vocht weer als waterdamp op te kunnen nemen.
Op sommige plekken werd het vanochtend mistig, maar de zon zorgde ervoor dat deze later weer was verdwenen. (foto: Ralph Delfos)
Dat opwarmen gebeurt vanaf het aardoppervlak. De mist lost dus van onderaf op en zo lijkt het dus alsof de mist wordt opgetild. Dat is in sommige gevallen ook zo, aangezien de warme lucht gaat stijgen. Gaat dit proces van opwarmen en stijgende lucht door, kan het zo zijn dat de mist overgaat in laaghangende stratusbewolking en later mogelijk nog ontwikkelt tot een stapelwolk (cumulus). Tijdens dit hele proces neemt de wind ook vaak toe en ook dit helpt bij het opruimen van mist.
De mist lost op en van de grond uit klaart het weer op.
De snelheid waarmee de mist oplost verschilt met de seizoenen. Hoe krachtiger de zon is, hoe sneller alles opwarmt en dus hoe sneller mist oplost. In de winter komt de zon laat op en is een stuk minder krachtig. Daardoor kan de mist soms maar moeilijk oplossen. In zo'n situatie lost mist alleen op wanneer de wind flink aantrekt of droge lucht wordt aangevoerd.
(foto: Geeske Harkema, Kats)
13:00 uur
In de meteorologie hanteren we de volgende vuistregel: mist die in de herfst- en wintermaanden om 13:00u nog niet is opgelost, kan de rest van de dag blijven hangen (mits de wind niet aantrekt en/of droge lucht wordt aangevoerd).
De komende dagen is het rustig weer in Nederland. Er staat weinig wind en wanneer het even opklaart kan het in de nacht en vroege ochtenden tot mist komen. Houd dus de berichtgeving in de gaten, of je nu de weg opgaat of je een mooie zonsopkomst wilt zien.
