Hoe blijven dieren warm tijdens de koude nachten? Warmbloedige dieren hebben veel verschillende manieren om toch warm te blijven wanneer het vriest, of als er sneeuw ligt. In deze blog lees je over de verschillende trucjes van moeder natuur.
Wintervacht
Bij veel zoogdieren wordt de vacht wat dikker in de winter. De langere haren zorgen ervoor dat de huid en kortere haren droog blijven. Zoogdieren hebben ook méér korte haren, die houden de warmte tussen de haren gevangen. Zonder een dikke vacht zouden de dieren meer warmte kwijtraken. Ook vogels hebben een dikker verenpak. Zo hebben mezen ongeveer 50% meer veren om warm te blijven. Ook uilen hebben vele lagen veren bovenop elkaar.
Bloedvaten
Zo’n verenpak is echter niet overal mogelijk. De pootjes van vogels, de oren van een konijn of de neus van een hond zijn zo een aantal voorbeelden van waar dieren geen vacht of veren hebben. Daar verliezen ze dus veel warmte. In de poot van een vogel loopt een bloedvat van het lijf naar de poot, en een bloedvat terug van de poot naar het lijf. De poot van een vogel heeft geen verendek en is dus koud. Ook het bloed koelt daardoor flink af. Als dat koude bloed terug het lijf van de vogel in zou stromen, zou de vogel het niet overleven. Vogels hebben een speciaal trucje, het bloedvat dat warm bloed van het lijf naar de poot brengt, loopt langs het bloedvat dat koud bloed uit de poot terug naar het lijf brengt. Zo warmt het warme bloed het koude bloed dat terugstroomt weer op. Het resultaat is dat het terugstromende bloed weer warm is wanneer het terug het lijfje instroomt. Soms kan het verschil tussen het warme en het koude bloed wel meer dan 30 graden zijn!
Rillen van de kou
Je moet bewegen om warm te blijven, dat merk je snel zat als je buiten stil staat. Door te bewegen gaat het bloed sneller stromen en verspreidt de warmte zich sneller naar je vingers of tenen. Dit doen we eigenlijk al automatisch door te bibberen als het koud is. We bibberen omdat spieren zich heel snel samentrekken en weer ontspannen. Naast mensen bibberen ook vogels zoals de raaf en de kraai om warm te blijven.
Archieffoto.
Hoe groter hoe warmer
Als een klein dier een gram voedsel verbrand om warm van te blijven, moet het relatief een groter huidoppervlak verwarmen als een groot dier. Kleine zoogdieren hebben daardoor een nadeel en moeten meer moeite doen om warm te blijven. Grote zoogdieren zoals mensen hebben dus een voordeel. Olifanten zijn zelfs zo groot dat ze moeite hebben om af te koelen, daarom hebben ze zulke grote oren.
Kleine zoogdieren zoals muizen gebruiken daarom extra isolatiemateriaal. Verrassend genoeg gebruiken ze sneeuw als isolatie. Bij een sneeuwdek koelt vooral de bovenkant enorm af, binnen en onder de sneeuw blijft de temperatuur eigenlijk constant nul graden. Muizen graven daarom allemaal gangetjes onder de sneeuw. Als er geen sneeuw ligt, kunnen muizen nog in een hol of binnenshuis schuilen. Ook dassen gebruiken isolatie om koude nachten door te komen, ze nemen bijvoorbeeld mos mee naar hun hol.
Warm overnachten
Waar zou je als vogel het beste kunnen slapen ’s nachts? Het liefst wil je zo min mogelijk energie kwijtraken aan het ’s nachts warm blijven. Het koelt in de nacht het sterkste af direct aan de grond, dus dat valt af. Vogels graven geen holen, dus ook onder de grond valt af. Vogels overnachten in plaats daarvan in de boom. Door een nachtelijke inversie is het ’s nachts in de boom al wat minder warm dan op de grond. Hier lees je meer over kou aan de grond. Een holte in een oude boom zou al helemaal fijn zijn, want daar zit je ook nog uit de wind.
Warm blijven door eten te verbranden
De verbranding van voedsel levert eten op. Voedsel voor bijvoorbeeld vogels en eekhoorns is echter schaars in de winter. Daarom verstoppen naast eekhoorns ook veel vogels eten, zo kunnen ze in de winter ook af en toe bijtanken bij hun wintervoorraadje.
Winterslaap
Ten slotte gaan sommige dieren zoals egels en vleermuizen in winterslaap. Voordat ze op winterslaap gaan zoeken of bouwen ze een beschutte plaats. Tijdens de winterslaap willen ze zo min mogelijk energie verspillen, daarom bewegen ze niet en verlagen ze hun lichaamstemperatuur. Ook de hartslag en ademhaling worden minder. Ook insecten zoals lieveheersbeestjes gaan in winterslaap. Zij gaan in groepjes bij elkaar zitten tijdens hun winterslaap. Door klimaatverandering kan een winterslaap steeds vaker verstoord worden. In deze blog lees je daar meer over.
