In de afgelopen maand lagen de temperaturen in grote delen van Antarctica gemiddeld 10 graden Celsius hoger dan normaal. Vooral in het oostelijke deel van de zuidpool was het in de maand juli veel warmer dan normaal. Soms lag de temperatuur zelfs 28 graden boven de normale gemiddelden.
Hartje winter
Bij ons is het zomer en op het zuidelijk halfrond is het dan juist winter. Ook op de zuidpool is het (uiteraard) winter, maar gezien de enorme temperatuurafwijkingen van de afgelopen maand is daar weinig van te merken. Volgens de meest recente data was het in juli gemiddeld 10 graden minder koud, met soms dagen waarbij het zelfs 28 graden warmer was dan normaal in juli. In de laatste week van juli was het er zelfs gemiddeld 20 graden warmer. De temperaturen die momenteel voorkomen zijn vrij normaal voor februari, dat is dan aan het einde van de Antarctische zomer.De zeer uitzonderlijke warme situatie kan naar verwachting nog meer dan een week aan aanhouden. Het is met name het oostelijke deel van het continent dat te maken heeft met de hogere temperaturen.
De kaart toont de afwijkingen van de temperatuur op 01 augustus (afwijkingen t.o.v. de gemiddelde over de periode 1979-2000).
Normaal is het in de winter op Antarctica -60 tot -70 graden in het binnenland. In de kustgebieden is het met -20 tot -30 graden minder koud. Momenteel is het daar dus 10 tot 20 graden warmer dan deze waarden. Opmerkelijke afwijkingen, wat een teken kan zijn van het veranderende klimaat op aarde.
Op bovenstaande afbeelding valt ook duidelijk de extreme afwijking van de temperatuur op de Zuidpool op.
Het feit is echter wel dat dit de tweede hittegolf op de Zuidpool is in twee jaar tijd. En dat is uitzonderlijk, want normaal gebeurt dit eens in de tien jaar. De vorige hittegolf dateert overigens van maart 2022. De afgelopen 12 maanden waren de warmste op aarde sinds het begin van de metingen. Dat wereldwijde gemiddelde was mede zo hoog omdat het op Antarctica zo warm was.
Polaire vortex
Dat de wereldwijde klimaatverandering een rol speelt in het warme weer op de Zuidpool is waarschijnlijk, maar er is nog een reden waarom het daar zo warm is. Dat heeft te maken met de zogenaamde poolwervel. Deze poolwervel, ook wel bekend al de Polar Vortex is een sterke stroming in de stratosfeer die zich in de winterperiode boven de polen manifesteert. De sterke stroming (hoge windsnelheden) beslaat een cirkelvorm boven de polen en vormt een barrière tussen de koude lucht boven de polen en de zachte lucht op de gematigde breedten. Het houdt als het ware de kou gevangen boven de polen. Normaal is deze poolwervel in de winter sterk, maar nu is dat niet geval en is er sprake van een zwakke Polar Vortex.
Polar Vortex - in dit geval voor de Noordpool geschetst, maar dezelfde situatie is voor de Zuidpool vergelijkbaar. Bij een sterke poolwervel blijft de kou op de betreffende pool. In geval van een zwakke poolwervel gaat de stroming meanderen en vindt uitwisseling van kou en warmte plaats.
Door de zwakke poolwervel heeft er koude lucht kunnen ontsnappen naar delen van Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika en de zuidelijke punt van Latijns-Amerika. Daar waar de deur openstaat om koude te laten ontsnappen, is er ook ruimte om warmte binnen te laten. En dat is dan ook gebeurd.
Afname zee-ijs Antarctica (foto: Getty Images)
Smeltend zee-ijs
Tegelijkertijd is er momenteel minder zee-ijs, waardoor de zonnestralen minder worden weerkaatst en het water in de omringende oceaan meer opwarmt. Het gevolg hiervan is vervolgens het verder smelten van het nog aanwezige ijs. De oppervlakte aan zee-ijs is de op 1 na laagste voor deze tijd van het jaar, net na het laagterecord van vorig jaar. Naast het verder stijgen van de zeespiegel heeft de afname van het ijs ook een ander nadelig gevolg; het verkoelende effect van de Zuidpool op de aarde neemt af.
