Terwijl het in Nederland aan de koele kant is en het bij tijd en wijle pijpenstelen regent is er in het Middellandse Zeegebied een hittegolf gaande. En niet zo maar een hittegolf, maar golven van warm water.
Terwijl het in Nederland aan de koele kant is en een regenjas geen overbodige luxe.... (foto: Jos Hendriks)
Warmste juni sinds de metingen
Het is al tijden zonnig en uitzonderlijk warm in delen van Zuid-Europa. Met name het westelijk deel van het Middellandse Zeegebied heeft al langere tijd te kampen met hoge temperaturen. Juni was voor delen van West- en Zuid-Europa het warmst sinds de metingen zijn begonnen, met daarbij meerdere hittegolven die werden geregistreerd. Zon en hete lucht vanaf het Afrikaanse continent dragen bij aan de onophoudelijk hoge temperaturen. En voorlopig is het nog niet gedaan met de hitte.
...is het in Zuid-Europa al tijden zonnig en heet (foto: Guus van de Wetering)
Tropische golfslag
Het aanhoudende zonnige en hete weer heeft ook z’n weerslag op het Middellandse Zeewater. Eind juni bedroeg de zeewatertemperatuur daar zo’n 27 graden en dat is bijna 4 graden warmer dan het normaal is in deze periode. Op sommige plekken in het westelijk deel van de Middellandse Zee is het zelfs warmer dan 28 graden.
De zeewatertemperatuur is vooral in het westelijke deel van de middellandse zee warmer dan normaal. In sommige delen maar liefst 4 graden warmer. (bron: CEAM)
Het klimaat verandert
Door klimaatverandering neemt niet alleen de luchttemperatuur toe op aarde, ook de temperatuur van oceanen en zeeën neemt toe. Uit metingen blijkt bijvoorbeeld dat de Middellandse Zee sinds begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw gemiddeld 1,8 graad warmer is geworden. Dit heeft onder andere te maken met de toenemende luchttemperatuur. Daarnaast spelen zogenaamde hittegolven in zee hier ook een grote rol in.
De temperatuur van het Middellandse zeewater stijgt gemiddeld 0,04 graden per jaar (meetreeks sinds begin jaren 80 van de vorige eeuw)
Pannetje op 't vuur
Het zeewater heeft langer de tijd nodig om op te warmen. Het Middellandse Zeewater bereikt bijvoorbeeld pas het maximum in september, terwijl de hoogste luchttemperatuur veelal in juli en augustus wordt bereikt. Niet zo gek, want zo’n enorme watermassa heeft langer de tijd nodig om op ‘temperatuur’ te komen. Denk maar eens aan een pan met een dun laagje water, die veel sneller aan de kook gaat dan een volledig gevulde pan.
Jaarlijkse gang van de zeewatertemperatuur in de westelijke Middellandse Zee. 2025 bevindt zich al ver boven het gemiddelde.
Maritieme hittegolf
Een hittegolf op zee ontstaat wanneer er lange tijd een hogedrukgebied aanwezig is, er vrijwel geen wolkje aan de lucht is en de zon vrij spel heeft. Is het water eenmaal opgewarmd dan koelt het vervolgens ook maar langzaam af. Het water blijft dus veel langer warm en in een relatief zachte winter blijft het zeewater dan ook vaak warmer dan normaal. Tijdens de lente zal het water dan ook warmer dan normaal zijn, wat weer de kans op een volgende maritieme hittegolf vergoot in de zomer.
De impact van het warme zeewater
Dat het zeewater warmer is dan normaal zal niet zonder gevolgen blijven. Voor de vakantieganger is het in eerste instantie fijn om een duik in het warme zeewater te nemen. Maar op lange termijn zal het toch gaan wringen. ’s Nachts zal het in de gebieden rondom de Middellandse Zee minder afkoelen. De luchtvochtigheid zal hoger zijn, waardoor de kans op hittestress overdag toeneemt.
En wat te bedenken van het zeeleven. Door de veranderende temperaturen van het zeewater zal het zeeleven drastisch veranderen. Vissoorten en visstanden zullen veranderen en het warmer wordende zeewater kent een afname wat zuurstof betreft.
Weersextremen
Tot slot nog de weersextremen. Het ongewoon warme zeewater is een ideale voedingsbodem voor zware buien, zware stormen en zogenaamde ‘medicanes’. Hoe warmer en vochtiger de lucht is, hoe zwaarder de buien en stormen zullen uitpakken. Dit hebben we in het verleden gezien, bijvoorbeeld in de herfst van 2021 toen de medicanes Apollo en Blas het zuiden van Europa teisterden. Op Sicilië viel toen in 72 uur tijd maar liefst 600 mm regen (in Nederland valt in een jaar tijd zo’n 855 mm regen!). Recenter nog was storm Boris, die vorig jaar enorme regenhoeveelheden produceerde wat leidde tot overstromingen in Centraal- en Zuid-Europa.
Storm Boris boven het oosten van Europa (16 september 2024, bron NASA)
Nu het zeewater ook dit jaar warmer is dan normaal is de verwachting dan ook dat de kans op zware buien en stormen in het Middellandse Zeegebied groter is. De kans op stormen en medicanes is overigens het grootst in de herfst, wanneer het zeewater nog erg warm is en koude lucht vanuit de noordelijker breedtegraden het zuiden van Europa weet te bereiken.
