Al enkele dagen is het erg warm in Nederland. We stevenen af op een hittegolf, die komende zaterdag officieel bereikt wordt. Zondag schiet het kwik helemaal uit z'n slof en kan het lokaal zelfs 36 graden worden. Toch kan het heter: In de steden ligt de temperatuur mogelijk nog hoger!
Energiebalans
De verklaring voor de hetere steden ligt bij de energiebalans. De zon is de basis van deze energiebalans. Onze eigen ster zendt straling uit, waaronder zichtbaar licht. Veel van deze straling komt op het aardoppervlak terecht en kan geabsorbeerd en opgeslagen worden in de objecten op het oppervlak. Daarnaast kan de energie van de zonnestraling gebruikt worden om water te laten verdampen. De overige energie wordt omgezet in voelbare warmte en daarmee dus opwarming van de lucht. Steden zijn vaak vrij ondoordringbaar voor water en hebben een snelle afvoer dankzij de riolering en afwatering. Er is dus minder water om te verdampen dan in bijvoorbeeld een landelijke omgeving. Daarnaast zijn er minder planten aanwezig in de stad, die ook water zouden kunnen verdampen. Minder energie kan dus in verdamping worden gestopt. Dat moet vervolgens gecompenseerd worden: er komt meer voelbare hitte.
Fonteinen in de stad zorgen voor meer verdamping van vocht. Hierdoor kan de energie van de zon niet gebruikt worden voor opwarming van de omgeving. (Foto: Leiden, Bert v.d. Kraats)
Materialen van de stad
Ook heeft de opbouw van een stad invloed. De stad bestaat namelijk grotendeels uit donkere materialen. Deze reflecteren straling minder goed dan bijvoorbeeld gras. Als gevolg wordt er dus meer “energie” uit de straling gehaald. Materialen als beton of asfalt nemen ook nog eens meer energie (warmte) op, en laten deze materialen in de stad meer aanwezig zijn dan daarbuiten. Zelfs als de zon niet meer op het materiaal schijnt, stralen deze materialen nog warmte uit. Als je op een zonnige zomerdag bijvoorbeeld het asfalt voelt, is de kans groot dat deze veel warmer aanvoelt dan de groene berm ernaast. Het typische stadsklimaat is vooral zichtbaar bij weinig wind en weinig bewolking en relatief hoge temperaturen. De zon kan dan goed haar werk doen en de boel opwarmen. Weinig wind zorgt er ook voor dat de warmte minder makkelijk wordt afgevoerd: Hierdoor stapelt de hitte zich alleen maar op. Overdag kan de temperatuur in de schaduw in de stad al zo'n 3 tot 4 graden hoger liggen dan in de minder bebouwde omgeving om de stad heen.
Beton en weinig groen laten de temperaturen stijgen. (Foto: Rotterdam, Kalil Nieuw)
Warme nachten
's Nachts komt het typische stadsklimaat nog beter tot uiting. Het temperatuurverschil tussen de stad en de landelijke omgeving wordt nog groter. Daar waar het platteland buiten de stad kan afkoelen, lukt dit in de stad minder goed. De materialen in de stad, als steen en beton, hebben warmte opgeslagen en stralen dit 's avonds en 's nachts uit. De nauwe straten zorgen ook voor minder wind in de stad, waardoor de warmte 's nachts moeilijk wordt afgevoerd: de warmte hoopt zich op. In grote Nederlandse steden als Rotterdam en Amsterdam kan het temperatuurverschil tijdens een warme zomernacht soms wel 10 graden worden! Er zijn steden die het warme stadsklimaat proberen tegen te gaan. Zo zijn er gebouwen waar de daken zijn bedekt met groen. Andere voorbeelden zijn het wit maken van wegen, en gebouwen een lichtere kleur geven. Hierdoor wordt meer straling gereflecteerd en is er dus minder energie beschikbaar voor opwarming. Het op de juist manier gebruiken van water is ook een oplossing, meer water zorgt tenslotte voor meer verdamping en minder opwarming van de lucht.
Verwachting
Ook tijdens deze hittegolf zijn de steden een stuk warmer dan de omgeving. Vooral dit weekend als de hittegolf een hoogtepunt bereikt met zowel overdag en 's nachts hogere temperaturen, zal de stad een heus hitte-eiland vormen. Overdag loopt de temperatuur in grote steden op tot tegen de 40 graden, maar ook 's nachts koelt het amper af en is sprake van echte tropennachten met minima van meer dan 20 graden. Vooral de nachtelijke temperaturen zijn gevaarlijk voor mensen en dieren in de stad. Met warme nachten slapen mensen slechter en kunnen ze minder goed herstellen van de hitte.
De temperatuurverwachting voor de komende dagen. Tel in de stad er nog maar een paar graden bij op.
