Soms komt het voor dat vandaag een temperatuur van bijvoorbeeld 23 graden toch wat warmer aanvoelt dan de 23 graden van gisteren. Ook denk je misschien dat 28 graden in Nederland anders voelt als 28 graden in het zuiden van Frankrijk. Dat heeft onder andere te maken met de hoeveelheid vocht in de lucht en de hitte-index.
Luchtvochtigheid
Het woord zegt het eigenlijk al: luchtvochtigheid gaat om hoeveel vocht er in de lucht zit. Met ‘vocht’ bedoelen we natuurlijk waterdamp, dus water in de gasvormige fase. De waterdamp komt in de lucht door verdamping (de faseovergang van vloeibaar water naar gasvormig water). Afhankelijk van de weersomstandigheden (temperatuur, windsnelheid, luchtvochtigheid) gaat verdamping snel of langzaam.
De hoeveelheid waterdamp die de lucht maximaal kan vasthouden, is afhankelijk van de temperatuur van de lucht. Warme lucht kan meer vocht bevatten dan relatief koude lucht. Even als beeldvorming: bij een luchttemperatuur van zo’n 10 graden ‘past’ er ruim 9 gram waterdamp per kubieke meter lucht in, waar bij een graad of 20 er ruim 17 gram per kubieke meter lucht inpast.
Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp er in de lucht kan zitten.
En om het nog even iets ingewikkelder te maken, maken we ook nog een onderscheid in de absolute en relatieve luchtvochtigheid. Het klinkt dus vrij complex, maar het werkt heel simpel. De absolute luchtvochtigheid is niks anders dan hoeveel waterdamp er op een bepaald moment in de lucht aanwezig is. De relatieve luchtvochtigheid geeft weer aan, in procenten, hoeveel waterdamp er in de lucht is, vergeleken met hoeveel er in kán zitten. Het is vooral afhankelijk van de luchtsoort uit het brongebied, waar we te maken mee krijgen.
Hitte-index
Als het gaat om de temperatuur in combinatie met een hoge of lage luchtvochtigheid (en de windsnelheid), dan komt het woord "hitte-index" om de hoek kijken. De hitte-index geeft aan hoe de warmte aanvoelt in combinatie met de luchtvochtigheid op dat moment. Ook de sterkte van de wind speelt een rol.
Denk maar aan een dag waarop je het warm hebt en vervolgens gaat zweten. Dit zweet zal namelijk verdampen en op deze manier koelt het lichaam af. Hoeveel men kan afkoelen door te zweten wordt echter beperkt door de hoeveelheid water die beschikbaar is in het lichaam. Verlies je te veel water, bestaat er de risico van uitdroging.
Verdamping gaat het makkelijkst wanneer de lucht droog is. Wanneer het buiten vochtig en benauwd is, vindt verdamping moeilijker plaats en kunnen we dus ook onze warmte moeilijker kwijt. Op dat moment is de warmte dus niet meer comfortabel. Ook de sterkte van de wind speelt een rol. De afvoer van warmte wordt namelijk versneld wanneer het waait.
Bij een bepaalde temperatuur geldt: hoe hoger de luchtvochtigheid op dat moment, hoe minder makkelijk we onze warmte kwijt kunnen en hoe minder 'fijn' de warmte dus zal aanvoelen. Bijvoorbeeld bij een temperatuur van 32 graden en een relatieve luchtvochtigheid van 70%, voelt het aan als 41 graden!
De hitte-index is gebaseerd op temperaturen in de schaduw. Dus bijvoorbeeld als men dan in de zon is of als men aan het sporten is, dan geeft de hitte-index als 't ware een temperatuur die lager is dan het aanvoelt. Voeg volle zon aan de hitte-index toe en het kan zelfs nog tot 8 graden warmer aanvoelen!
Droge en vochtige hitte
De mens heeft zich al vroeg aangepast aan hitte. Er waren eeuwen geleden uiteraard geen airco's en dat soort technologie! Bijvoorbeeld waren er fysiologische aanpassingen waardoor de snelheid van het metabolisme verminderde en de gevoeligheid van zweetklieren veranderden om voldoende af te koelen zonder dat het individu uitgedroogd raakte.
Er zijn twee soorten hitte waaraan het lichaam is aangepast: vochtige hitte en droge hitte. Een droge hitte is als de luchtvochtigheid laag is bij hoge temperaturen en een vochtige hitte als de luchtvochtigheid weer hoog is. Laatstgenoemde is gevaarlijk omdat de vocht in de lucht verhoedt dat het zweet kan verdampen en dat brengt hogere risico's met zich mee dan een droge hitte. Fysieke buitenactiviteiten worden bijna onmogelijk bij een temperatuur van 32 graden met een luchtvochtigheid van meer dan 95%, zelfs met onbeperkt water. Dat is gelijk aan een hitte-index van 70 graden!
Droge hitte kan ook gevaarlijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan hoge temperaturen in de woestijn, waar de lucht erg droog is. Het zweet verdampt dan extreem snel met uitdroging tot gevolg. Mensen met minder lichaamsvet en een wat lagere lichaamstemperatuur kunnen makkelijker tegen zowel droge als vochtige hitte. Daartegenover kunnen individuen met grotere lichamen makkelijker tegen een kouder klimaat, want ze produceren meer warmte (ze hebben meer cellen en een kleinere oppervlakte-volume verhouding met minder warmteverlies tot gevolg).
Zeer warm in eigen land
Vooral in het binnenland is het vandaag en morgen zeer warm. Vandaag kan de temperatuur in het zuidoosten oplopen naar 33 graden. Ook in het midden wordt de tropische 30 graden gehaald. Morgen wordt het iets minder warm, maar in het oosten en zuidoosten stijgt de temperatuur opnieuw naar tropische waarden.
Daarbij is de luchtvochtigheid aan de noordwestkust vrij hoog. In het binnenland valt het vandaag nog mee. Dat betekent dat we waar het vandaag zo heet wordt, met een "droge hitte" te maken hebben en dat zweet snel kan verdampen. Drink dus genoeg water!
De luchtvochtigheid en actuele luchttemperatuur vandaag om 13:10. Bijvoorbeeld in Maastricht met een temperatuur van 30,2 graden en een relatieve luchtvochtigheid van 40% is de hitte-index ongeveer 29 graden. Maar aan de kust waar de luchtvochtigheid hoger is, kun zeker enkele graden bijtellen om te weten hoe warm het aanvoelt.
Donderdagavond vallen met name in het zuidoosten de eerste buien, en daarmee wordt de hitte ook verdreven. Met het gevolg: vanaf vrijdag liggen de maxima rond of boven het langjarig gemiddelde van 23 graden.
De temperatuur die de minste energie-investering van het lichaam vereist is 21 graden. En vanaf vrijdag is het dus bijna ideaal voor je lichaam. Dan hoeft je lichaam namelijk minder hard te werken je constante lichaamstemperatuur van zo'n 37 graden te handhaven.
