Actueel

Het waait!

Wijk aan Zee, Henk Luntz

We hebben vandaag en morgen te maken met meer wind dan de afgelopen dagen en zelfs weken. In het binnenland waait het al merkbaar, en aan de kust staat een krachtige windkracht 6 en in het waddengebied zelfs een harde wind, windkracht 7. In het noorden van het land komen ook nog eens windstoten voor tot zo'n 70 kilometer per uur. Maar hoe ontstaat wind eigenlijk en hoe meten we hoe hard het waait?  Wat is wind en hoe ontstaat het?

Wind is eigenlijk het verplaatsen van luchtdeeltjes in de atmosfeer. Dit is een proces dat altijd plaatsvindt op aarde. Er gaan een aantal natuurkundige processen schuil achter wind, maar in principe wordt wind veroorzaakt door hoge- en lagedrukgebieden. 

e47ab013-3f55-4e86-b293-967ceebe2d46.png
Hoge- en lagedrukgebieden. De lucht stroomt van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied.

Bij een lagedrukgebied stijgt de lucht. Hierdoor condenseert de lucht uiteindelijk en vormen zich regenwolken, waardoor het dus nat wordt. Maar als er alleen maar lucht wegstroomt zou er een "tekort" aan lucht aan het aardoppervlak ontstaan. De natuur wil die onbalans opheffen en dus ontstaat er een stroming aan het aardoppervlak om dat tekort aan te vullen. Die aanvulling komt van een hogedrukgebied. Want daar zijn juist dalende luchtbewegingen en is er aan de grond een "overschot" aan lucht. Kun je het al raden? De lucht stroomt van het overschot naar het tekort. De lucht gaat dus van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied. Dit gebeurt boven onze hoofden, namelijk nabij de grond. Hoog in de atmosfeer stroomt de lucht juist naar een hogedrukgebied en zo is de cyclus rond en stroomt lucht van de ene naar de andere plek: En dat noemen we wind. 

Wat bepaalt dan de windkracht?

Hoe hard het waait (klik hier voor de actuele wind) heeft met iets genaamd "gradiënten" te maken. Dat is de mate waarin de luchtdruk over een bepaalde afstand daalt. Zie het als een auto die zonder handrem en in z'n vrij op een helling staat. Stel dat de gradiënt zwak is, dan is de helling niet zo steil en rolt de auto rustig naar beneden: het waait niet zo hard. Als de gradiënt sterk is, zou het een steile helling zijn en rolt de auto hard naar beneden: het waait hard.

Hoe sterk zo'n gradiënt nu is, hangt af van hoe dicht de lijnen van gelijke luchtdruk (isobaren) bij elkaar liggen. Hoe dichterbij elkaar, hoe harder het waait. Neem nou de weerkaart van vanmiddag twee uur. De witte lijnen zijn de isobaren. We zien dat de isobaren boven het noorden van het land dichter bij elkaar liggen dan boven het zuiden. En dat klopt ook met de wind; in het Waddengebied staat enige tijd windkracht 7. In Limburg waait het een stuk minder hard.

eu_fronts100.jpg

In de toekomst kijkend, zien we ook op de weerkaart van morgen redelijk wat wind. Dan trekt er namelijk een nieuw lagedrukgebied ten noorden van ons langs. Dat passeert ons op iets grotere afstand, zodat er morgen wat minder wind staat, maar toch nog een windkracht 6 aan zee en op de wadden. Daar tussenin is het even wat rustiger en dat is te zien aan de isobaren, die dan iets verder uit elkaar liggen.

eu_fronts500.jpg

Schaal van Beaufort
Om de windsnelheid te kunnen kwalificeren heeft de Ier Francis Beaufort in 1805 een schaal bedacht. De zogenaamde schaal van Beaufort. De wind krijgt hierdoor een kracht afhankelijk van hoe hard het waait. Hierbij is windkracht 0 windstil en windkracht 12 orkaankracht. 

Beaufortschaal - WEER_1.jpg
Schaal 1 t/m 6 van de schaal van Beaufort.

Maar hoe meten we die wind dan?
Doorgaans wordt de wind gemeten door een anemometer. Dit is ook een Ierse vinding. De astronoom Thomas Romney Robinson introduceerde deze meter in 1846. Tegenwoordig maken we nog steeds gebruik van deze meter. Al hangen er wel wat eisen aan. Zo moet de meter bijvoorbeeld op een paal van 10 meter hoog staan. Ook moet de windmeter vrij van blokkades staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gebouwen in de buurt.

3479366_source.jpeg
Anemometer op hoogte. Foto: Hans Wildeboer

Een andere mooie indicator is de windzak. De windzak wordt gebruikt op het vliegveld om te zien waar de wind vandaan komt. De brandweer gebruikt bijvoorbeeld bij industriegebieden een windzak om in te kunnen schatten wat de rook gaat doen, of waar gevaarlijke stoffen naartoe drijven. Daarnaast hangt er vaak een windzak bij hoge bruggen om weggebruikers te waarschuwen voor harde wind. 
De zak bestaat uit gewoven textiel en wordt aan een installatie opgehangen die vrij rond kan draaien. Zo kan je de richting bepalen. Maar, wist je ook dat je de windsnelheid globaal kan bepalen?!  De windzak bestaat namelijk uit 5 banen. Bij elke "gevulde" baan hoort een windsnelheid. Omgerekend komen de banen min of meer overeen met de schaal van Beaufort. 1 baan betekent dus windkracht 1 . 2 Banen komen ongeveer overeen met een windkracht 2, enzovoorts. Zijn alle 5 de banen gevuld, dan spreek je van een windkracht 5 of meer. 

5606766_source.jpg
Windzak, Foto: Joost Mooij 

Blijft het dan zo hard waaien? Nou nee. Alleen vandaag en morgen. Daarna keert het rustige weer terug, met nauwelijks wind en in het weekend zelfs heel aangenaam nazomerweer met misschien lokaal wel een zomerse 25 graden. Wel kunnen er zondagmiddag en -avond  vanuit het zuiden wat buien komen opzetten. 

work_meerdaagse.jpg


23-09-2021 om 10:30 door Marc de Jong

Een moment geduld aub...
Een moment geduld aub...