Het lijkt buiten wel herfst! En dan bedoelen we natuurlijk niet het weer, maar de natuur. De extreme droogte van het voorjaar en de zeer hoge temperaturen van de afgelopen weken hebben duidelijk invloed op de natuur. In de bossen hebben veel bomen hun bladeren al laten vallen. Hoe werkt de groei van een boom en is het een normale reactie dat de bladeren nú al van de bomen vallen?
Op sommige plekken lijkt het in de bossen wel herfst! De bomen hebben al veel bladeren laten vallen. Deze foto is gemaakt door collega Nicolien Kroon.
Sapstroom
De zogeheten sapstroom in een boom komt vanuit de wortels en hierin worden allerlei stoffen opgenomen en vervoerd die essentieel zijn voor de bomen. De sapstroom trekt vervolgens, met de opgenomen stoffen erin opgelost, naar alle taken en bladeren van de boom. Vervolgens worden alle stoffen gebruikt en op deze manier kan de boom zich dan verder ontwikkelen. Uiteindelijk komt de sapstroom dus zowel in de wortels als in de bladeren terecht en is hiermee essentieel voor de bomen.
De sapstroom in een boom komt vanuit de wortels en hierin worden allerlei stoffen opgenomen en vervoerd die essentieel zijn voor de bomen.
Fotosynthese
De boom maakt zijn eigen voedingsstoffen. Licht van de zon in combinatie met koolstofdioxide (uit de lucht) en water zorgt ervoor dat de plant zijn eigen suikers (glucose) kan maken: fotosynthese. Het licht van de zon wordt met behulp van chlorofyl omgezet in chemische energie, wat dus uiteindelijk wordt gebruikt voor de fotosynthese. Chlorofyl is ook het stofje dat zorgt voor de groene kleur van de bladeren.
Licht van de zon in combinatie met koolstofdioxide (uit de lucht) en water zorgt ervoor dat de plant zijn eigen suikers (glucose) kan maken: fotosynthese.
Transpiratie
In de bladeren van een boom verdampt ook veel water: transpiratie. Transpiratie is belangrijk voor de verkoeling, aangezien bij verdamping warmte wordt gebruikt. Doordat water naar de bladeren wordt vervoerd, kan de boom zich dus koel houden door transpiratie. Zowel fotosynthese als transpiratie zijn dus belangrijke processen die plaatsvinden doordat de sapstroom naar de bladeren gaat.
Droogte: bladval
Tijdens droge periodes is de luchtvochtigheid in de atmosfeer vaak laag. Drogere lucht zorgt ervoor dat water makkelijker kan verdampen. Een hogere temperatuur (in combinatie met veel zonlicht, tijdens een hittegolf bijvoorbeeld) zorgt er óók voor dat verdamping sneller plaatsvindt. Daarnaast is de hoeveelheid vocht in de bodem van belang. Tijdens langdurige droge periodes staat het grondwater vaak laag en is de grond flink uitgedroogd.
Transpiratie is belangrijk voor de verkoeling, aangezien bij verdamping warmte wordt gebruikt. Zowel drogere lucht als een hogere temperatuur zorgt ervoor dat verdamping van water uit te bladeren (transpiratie) sneller gaat.
De boom moet tijdens droge periodes dus enorm hard werken om de hoeveelheid vocht op peil te houden. Door veel vocht uit de diepe bodem te halen kan dat vaak, maar als het té droog is, werkt ook dát zelfs niet meer. Of de plant nog genoeg water uit de bodem kan halen, hangt ook af van de bodemsoort zelf en de bewortelingsdiepte. Om niet dood te gaan, verkleuren de bladeren en zal de boom de bladeren uiteindelijk zelfs laten vallen. Dit is namelijk de grootste 'verliesfactor' wat water betreft (transpiratie). Het is dus een hartstikke normaal fenomeen dat bomen tijdens droge periodes hun bladeren laten vallen. Sterker nog, het is juist een keurige reactie van de boom en de boom redt zichzelf hier juist mee!
Het verkleuren van de bladeren heeft te maken met het feit dat chlorofyl uit de bladeren verdwijnt, waardoor ook de groene kleur verdwijnt. Wanneer de boom de sapstroom naar de bladeren volledig afsluit, vallen de bladeren uiteindelijk van de boom. Dit komt vaak door een lagere zonnestand in de herfst, maar kan dus ook gebeuren bij (extreme) droogte.
Als je door dit bos zou lopen, zou je haast eerder denken dat het herfst is met al die verkleurde bladeren op de bodem. Deze foto is gemaakt door Rob van den Berg in Ermelo.
Hoe droog is het?
Op dit moment ligt het landelijk neerslagtekort gemiddeld op 238 millimeter. Het jaar behoort dan ook tot de 5% droogste jaren ooit. Echter, de regionale verschillen zijn groot. De lokale plensbuien van de afgelopen weken hebben op de ene plek een flinke bak water gegeven, terwijl het enkele kilometers verderop zo goed als droog bleef. Er zijn plekken in Nederland (het noorden van Limburg, het noordoosten van Brabant, het zuiden van Gelderland en het zuiden van Zeeland) waar het neerslagtekort inmiddels is opgelopen naar meer dan 300 millimeter! Er zijn echter ook plekken (delen van Noord-Holland en Drenthe) met een neerslagtekort van ‘slechts’ 120 millimeter.
Morgen en op vrijdag liggen de temperaturen nog relatief hoog, maar kan er wél al wat regen vallen. Vanaf het weekend gaan de temperaturen verder omlaag en is er dagelijks kans op wat regen. De natuur kan vast niet wachten op wat regenwater!
