De afgelopen dagen hadden we er weer op grote schaal mee te maken: mist! Op sommige plekken was het zicht zelfs minder dan 100 meter. Ook komende nacht kan er weer mist ontstaan. Hoe ontstaat mist ook alweer en waarom duurt het naarmate de herfst dichterbij komt steeds langer voor de mist is opgetrokken? In deze blog leggen we het uit.
Hooghalen, Arjan PatMist is in principe niets anders dan een laag bewolking die zich vanaf de grond naar boven uitstrekt, terwijl normale bewolking een stuk hoger boven de grond hangt. Mist vormt zich doordat de lucht al het vocht niet meer in de vorm van waterdamp vast kan houden. Er zijn allerlei verschillende soorten mist, maar voor het geval van de afgelopen nachten en komende nacht spreken we van stralingsmist.
Olburgen, Hans van Loenen
We zeggen het vaak in het weerbericht: "Bij opklaringen kan mist ontstaan". In dit geval gaat het om stralingsmist. Overdag straalt de zon op het aardoppervlak. Die straling bevat energie en hierdoor warmt het aardoppervlak op. Deze warmte wordt met de lucht erboven uitgewisseld en dus warmt dan de lucht ook op.
Schoorl, Ries Rombouts
In de nacht is de zon natuurlijk al lang weg, maar dat betekent niet dat er geen straling meer is. Wat namelijk ook gebeurt, zowel overdag als in de nacht, is uitstraling van warmte vanaf het aardoppervlak. Overdag wint de inkomende zonnestraling het van de uitstraling van het aardoppervlak en warmt het op, maar in de nacht is die inkomende straling weg en koelt het door de uitstraling dus af. Het aardoppervlak straalt zelf, door zijn warmte, ook weer uit en verliest daardoor energie. Een verlies aan energie betekent dan ook dat het aardoppervlak afkoelt en, net zoals het overdag opwarmt, koelt de lucht vlak boven het aardoppervlak ook weer af. Dit afkoelen is het belangrijkste proces voor de vorming van stralingsmist.
Lucht bevat altijd een hoeveelheid waterdamp (vocht in gasvorm, niet zichtbaar voor het oog). De hoeveelheid waterdamp is afhankelijk van de luchtsoort; lucht afkomstig van zee is logischerwijs vochtiger. En warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht. Een uitgebreide uitleg hierover lees je in deze blog.
Ter Aar, Annet Piet
Koudere lucht kan dus minder waterdamp bevatten. Als het dus vochtig genoeg is en/of de lucht hard genoeg afkoelt, zit de lucht op een gegeven moment "vol" met waterdamp. Het kan niet alle waterdamp meer vasthouden en als gevolg treedt er condensatie op in de vorm van kleine waterdruppeltjes die klein genoeg zijn om te blijven zweven: we hebben mist. Wanneer hier sprake van is, is de relatieve luchtvochtigheid ook 100%. Oftewel: de lucht is verzadigd.
Dit hele proces, waarin afkoeling zo belangrijk is, verklaart ook meteen waarom de kans op mist toeneemt met het langer worden van de nachten. Hoe langer het donker is, hoe langer het kan afkoelen en hoe groter de kans op condensatie is. In de zomermaanden is de kans op mist een stuk kleiner omdat de periode dat het kan afkoelen een stuk korter is. In de herfst en winter blijft de mist ook langer hangen
Vledder, Marjan van Driel
Zoals eerder gezegd, de lucht die zich het dichtst bij het aardoppervlak bevindt koelt als eerst af, daarna pas de lucht daar weer boven. Het condenseren en het ontstaan van mist begint daarmee aan het aardoppervlak. In windarme avonden zie je dan ook vaak de dunne mistlaag op de weilanden ontstaan. Deze dunne laag noemen we grondmist. Staat er nauwelijks wind, dan blijft het ook bij grondmist en kunnen we er zonder hinder overheen kijken.
Een dikkere mistlaag ontstaat wanneer er een zwakke wind staat (1-2 Bft). De afgekoelde en vochtige lucht wordt door de wind over een dikkere laag gemengd, waarmee de mistlaag groeit. Er moet ook niet teveel wind staan, want dat gaat het afkoelingsproces tegen. Daarnaast mengt drogere lucht op hoogte met de laag eronder waardoor mist geen kans krijgt.
Een paar voorwaarden op een rij waar aan moet worden voldaan, voordat het mistig wordt:
- Het moet redelijk helder zijn. Bewolking zorgt voor een isolerende deken, waardoor het aardoppervlak niet voldoende kan afkoelen om mist te laten ontstaan.
- Er moet voldoende vocht in de lucht aanwezig zijn. Als de lucht heel droog is, ontstaat er geen overschot aan waterdamp in de lucht. En dus ook geen condensatie en mistdruppeltjes.
- Er moet een beetje wind staan, niet teveel, maar ook niet te weinig. Bij harde wind mengt de lucht veel en komt warmere lucht van hoogte bij de koelere lucht nabij de grond, waardoor het ook niet hard genoeg kan afkoelen. Is er te weinig wind, dan blijft de mist dicht bij de grond hangen en komt het niet verder dan een dun laagje grondmist boven de weilanden waarin de poten van een koe net verdwijnen. Dat noemen we dan ook koeiepotenmist. Is het windstil, slaat het vocht neer op de weilanden en ook dan ontstaat geen mist.
's Ochtends vroeg, als sommigen al naar het werk rijden of fietsen, kunnen we flink hinder ondervinden van mist. Soms kan het zicht zelfs zo slecht zijn dat het gevaarlijk wordt omdat je niet ziet waar je naartoe gaat of wat andere verkeersdeelnemers aan het doen zijn. Bij mist gebeuren dan ook regelmatig ongelukken. Het is dan ook genoeg reden om goed op te letten. Gelukkig lost mist na zonsopkomst vaak weer op. Dit gebeurt vanaf het aardoppervlak.
Zodra de zon weer opkomt, bereikt zonnestraling (en dus warmte) opnieuw voor een deel het aardoppervlak. Hierdoor wordt de lucht erboven ook weer warmer en vanaf de grond naar boven wordt de lucht dan beetje bij beetje warm genoeg om al het vocht weer als waterdamp vast te kunnen houden. De mist lost dus vanaf de grond op en hierdoor lijkt het alsof de mist wordt opgetild. Soms gaat die mist dan ook over in bijvoorbeeld wat lage bewolking, of nog later zich ontwikkelt tot een stapelwolk (cumulus) Tijdens dit hele proces neemt de wind ook vaak toe en ook dit helpt bij het opruimen van mist. De ene keer is mist ook dikker dan andere keren. Soms hangt het maar een paar meter boven de grond, maar soms is het ook een stuk dikker.
Dit oplossen van mist verschilt wel tussen de seizoenen. Hoe krachtiger de zon is, hoe sneller de mist ook weer is verdwenen. In de zomer is de zon relatief krachtig en kan mist in de meeste gevallen vrij snel weer oplossen, maar in de winter is de zon vrij zwak en kan het soms vele uren duren voordat je van de mist af bent. Sterker nog, soms blijft het een hele dag mistig. Daar is zelfs een vuistregel voor: Mist die in de winter niet om 13u is opgelost, blijft de rest van de dag hangen.
Naast stralingsmist, kan mist ook door andere dingen veroorzaakt worden. Zo hebben we bijvoorbeeld zeemist (ook wel bekend als zeevlam), advectiemist, dooimist en meer. In het geval van dooimist gaat het bijvoorbeeld niet om afkoeling van het aardoppervlak, maar door het smelten en verdampen van sneeuw, waardoor extra vocht in de lucht terecht komt. Hierdoor raakt de lucht soms ook verzadigd, ook al koelt de lucht zelf niet zozeer (hard) af.
Als er mist is, kunnen we deze ook onderbrengen in verschillende classificaties. Dit doen we op basis van zicht.
De verwachting is dat we de komende dagen nog te maken gaan krijgen met (dichte) mist. Richting het weekend wordt het weer wat wisselvalliger en staat er wat meer wind, waardoor de mistkansen afnemen. De mist zal echter met de herfst op komst snel genoeg terugkeren! Voor de meest actuele updates lees je natuurlijk ons uitgebreide weerbericht.
