Het is momenteel onvervalst herfstweer met veel wind en regen en daar komt vandaag nog geen einde aan. Gisteren in de loop van de dag begon dit weertype met de komst van stevige buien. Sindsdien is er op sommige plaatsen al meer dan 40 mm neerslag gevallen. Daarnaast richtten op sommige plekken windhozen een ware ravage aan. In Barendrecht was mogelijk zelfs sprake van een kleine tornado.
Na een paar dagen met zacht weer trokken woensdagmiddag de eerste buien het land in. De voorbode van een wisselvallige, onstuimige en koele periode. Gaandeweg de middag en avond ontstonden er meerdere regen- en onweersbuien. Daarbij kwamen soms ook windstoten voor en op een enkele plek werd ook melding gemaakt van heuse windhozen.
Windhoos woensdagavond in 's-Heerenberg (still van video: Sascha Jolink)
In het Gelderse ’s-Heerenberg, aan de Duitse grens werd een windhoos waargenomen en even daarvoor in hetzelfde gebied ook in het Duitse Elten. Voor zover bekend hebben deze hozen weinig schade aangericht. In de loop van de avond nam de buiigheid af en werd het even rustiger.
Felle buienlijn boven regio Rotterdam (21-10-2021 02:00 uur)
Ravage Barendrecht
Later op de avond en de nacht die daarop volgde naderde vanuit het zuidwesten een lagedrukgebied. Aan de kust trok de wind fors aan en opnieuw trokken buien het land in. Een felle buienlijn trok in de eerste helft van de nacht over de regio Rotterdam. Tussen 02:00 en 03:00 uur kwamen vanuit Barendrecht meldingen binnen van schade door noodweer dat daar had huisgehouden. Naast de enorme ravage dat daardoor ontstond raakten ook enkele mensen gewond. Gezien de schade lijkt het erop dat een kleine tornado of zware windhoos is ontstaan boven Barendrecht. Overigens is windhoos de Nederlandse term voor tornado, dus in feit hetzelfde fenomeen.
Ravage Barendrecht (foto: Ed Aldus)
Ravage Barendrecht (foto: Ed Aldus)
Wervelwind
Een windhoos is een wervelwind die vaak als een trechtervormige slurf onder een onweerswolk zichtbaar is. Soms zie je ook wel eens een trechtervormige slurf onder een onweersbui hangen die de grond (nog) niet bereikt. Dat wordt een tuba of funnel cloud genoemd. Dit is een hoosverschijnsel in het beginstadium. Pas wanneer de wervelkolom de grond bereikt wordt gesproken van een windhoos.
Tuba of funnel cloud boven het water (Gieny Westra, Katwijk)
Windhozen of tornado’s ontstaan niet zomaar, hiervoor is de aanwezigheid van zware (onweers)buien noodzakelijk. Om stevige onweersbuien tot ontwikkeling te laten komen zijn warmte en vocht cruciaal. Warme lucht kan namelijk gemakkelijk opstijgen. Eenmaal hoger in de lucht koelt de warme lucht af. Als deze warme lucht daarbij ook nog eens veel vocht bevat, kan het vocht in de lucht condenseren. Een buienwolk is ontstaan.
Horizontale wervelwind in zware bui ontstaat door windschering
Wervelkolom kantelt
Om zware buien te kunnen vormen is ook de wind een belangrijke factor. Hoe harder het waait bovenin de lucht, hoe meer 'trek' er ontstaat en de warme vochtige lucht nog sneller opstijgt en zware onweersbuien vormt. Denk hierbij aan een schoorsteen. Als het hard waait boven een schoorsteen wordt de lucht in de schoorsteen als het ware naar boven gezogen. Daarnaast kan ook het verschil in windrichting tussen de onderste en bovenste lagen van de atmosfeer een extra trigger zijn. Simpel gezegd: Hoe sneller de lucht opstijgt, hoe zwaarder de onweersbui. Daarnaast kan de lucht door het verschil in windsnelheid (windschering) horizontaal om haar as gaan draaien. De opstijgende warme lucht kan ervoor zorgen dat deze horizontaal draaiende luchtkolom begint te kantelen.
Horizontale wervelwind kantelt door sterk stijgende lucht
Supercell
De koude lucht, die met de regen naar beneden komt, kan hierdoor niet de opstijgende warme luchtstroom onderbreken. Hierdoor blijft de bui voorzien van zijn voeding: de opstijgende, warme, vochtige lucht. Een zogenaamde supercell is geboren! De kantelende, roterende luchtkolom aan de onderkant van een supercell kan in sommige gevallen uitgroeien tot een tornado. Maar zelfs in Amerika, het ‘tornadoland’ bij uitstek, ontstaat maar bij 10% van de supercells een tornado.
Nu de wervelwind verticaal is komen te staan kan vervolgens een windhoos of tornado ontstaan
Camping Zelhem
Het noodweer beperkte zich vandaag niet tot Barendrecht. Het RTL Nieuws maakte vanochtend ook melding van noodweer op een camping in het Gelderse Zelhem. Takken braken af, voortenten vlogen door de lucht en een chalet werd getroffen door een omvallende boom. Of ook hier sprake was van een windhoos is nog niet zeker.
Vooruitzichten
Het is nog niet gedaan met het onstuimige weer. Tot en met morgen is het een komen en gaan van buien, som met onweer. Daarnaast waait het stevig door en is bij buien kans op zware windstoten. Met het vertrek van de zachte lucht en de komst van koudere polaire lucht is de kans op windhozen sterk afgenomen. Dat neemt niet weg dat ‘gewone’ windstoten lokaal nog hinderlijk kunnen zijn. In het weekend komt, met de komst van een hogedrukgebied, het weer tot bedaren. Meer hierover in het actuele weerbericht.
