Vandaag is de laatste dag van de meteorologische herfst. Het najaar was erg zacht en waaien deed het nauwelijks. Ligt het verstoorde klimaat ten grondslag aan het rustige herfstweer?
Zachte herfst
De temperatuur in de herfst (september, oktober en november) varieert enorm. Zo kwam de temperatuur de afgelopen septembermaand nog 3x boven de 25 graden in de Bilt uit, waar 2 zomerse dagen gebruikelijk zijn voor de eerste herfstmaand. In november lag de temperatuur, zoals gebruikelijk, ook dit jaar forst lager. In de nacht van 21 op 22 november kwam het kwik daarentegen voor het eerst dit seizoen op 1,5 meter hoogte onder het vriespunt. Vrij laat, want gemiddeld komt de eerste landelijke vorstdag op 4 november voor. Al met al kwam de gemiddelde temperatuur van de afgelopen meteorologische herfst uit op 11,6 graden Celsius. 0,7 graden boven het klimatologische gemiddelde van de afgelopen 30 jaar! De herfst van 2021 kan dus als erg zacht de boeken in.
De herfst van 2021 verliep zacht en rustig. (Foto: Groesbeek; Patricia de Gruiter)
Grijs en nat?
De afgelopen tijd voelde het wellicht erg nat aan, maar voor een gemiddelde novembermaand was het zelfs iets aan de droge kant. Kijkend naar de totale neerslagsom over de afgelopen 3 herfstmaanden, viel in de Bilt een vrij gebruikelijke hoeveelheid neerslag. Afgelopen herfst viel, exclusief vandaag, 237 mm neerslag, terwijl 235mm gebruikelijk is in de herfstperiode. Ook qua zonuren was de afgelopen herfst, net als de afgelopen novembermaand, vrij gemiddeld. In een gemiddeld herfstseizoen schijnt de zon 338 uur. Dit jaar staat de teller op ongeveer 359 uur zon: een klein beetje meer dan wat je van de herfst zou mogen verwachten.
Weinig wind
Naast het erg zachte herfstseizoen is het erg opmerkelijk dat het nauwelijks waaide afgelopen 3 maanden. Over september, oktober en november waaide de wind met een gemiddelde snelheid van 14,4 km/uur. In een gemiddeld jaar is dit 16,9 km/uur. Sinds de windmetingen in 1906 begonnen verliep de herfst alleen in 1921 en 2016 rustiger dan dit jaar. Bijzonder, want de herfst staat bekent om de vele wind en kenmerkt het begin van het stormseizoen. De eerste storm van het seizoen komt vaak in de herfst voor en daarom wordt de herfst als het stormseizoen gekroond. Ondanks het rustige najaar kwam het wel tot één herfststorm. Op 21 oktober werd in Cadzand een uurgemiddelde windkracht 9 gemeten. Maar ook die ene bescheiden najaarsstorm is weinig, aangezien het in een gemiddelde herfst tot 2 herfststormen komt.
Door die ene herfststorm dit jaar zijn in de buurt van Breda een paar bomen gesneuveld. (Foto: Teteringen, Don van Dongen)
Waarom juist in de herfst stormen?
Stormdepressies komen het hele jaar voor met de meeste ervan in het winterhalfjaar. Dat de meeste stormen vanaf de herfst tot ergens in de lente voorkomen, heeft te maken met de straalstroom (een harde wind die rond de noordpool waait op zo'n 9 km hoogte in de atmosfeer). Wanneer de (krachtige) straalstroom gunstig ligt ten opzichte van een lagedrukgebied, kan dat lagedrukgebied uitgroeien tot een stormdepressie. Tijdens het winterhalfjaar is de straalstroom vaak krachtiger dan bijvoorbeeld tijdens de zomer. Dat komt omdat het verschil in temperatuur tijdens de winter tussen de polen en de tropen groter is dan tijdens de zomer, waardoor de straalstroom in kracht toeneemt. Afgelopen jaar, maar ook in andere recente jaren was de straalstroom vaak minder krachtig.
Minder wind en herfststormen door de klimaatverstoring?
Het door de mens verstoorde wereldwijde klimaat zorgt voor een afnemend temperatuurverschil tussen de polen en de tropen af (de polen warmen sneller op dan de tropen). Daardoor wordt de straalstroom minder krachtig en vervolgens ontstaan minder stormdepressies. Toch is het nog niet helemaal zeker of klimaatverandering zorgt voor minder herfststormen. Stormen kunnen in het najaar ook het gevolg zijn van restanten van Amerikaanse orkanen. Door het opwarmen van het Atlantische oceaanwater zien deze tropische depressies kans om verder onze kant op te komen, terwijl ze hun kracht behouden, terwijl deze stormen voorheen afgeremd werden door relatief koud zeewater (hierdoor verliest een storm zijn voeding). Dus hoewel het deze herfst amper waaide en het tot slechts een kleine herfststorm kwam, is het nog onduidelijk of de herfststorm door klimaatverandering de komende jaren voorgoed van het toneel verdwijnt.
Koude start van de winter
Morgen begint de meteorologische winter, die duurt van 1 december 2021 tot 28 februari 2022. De eerste winterdag is met 9 graden aan de zachte kant. Vanaf donderdag belanden we in aanzienlijk koudere lucht. Naast geregeld winterse buien komt de temperatuur overdag tussen de 4 en 7 graden uit. Een fractie kouder dan de klimatologisch gemiddelde temperatuur van 7 graden. Na Sinterklaas lijkt nog koudere lucht zijn opwachting te maken in Nederland. Overdag komt het kwik enkele graden boven het vriespunt uit, met in de nacht lichte vorst.
