Na een warme en broeierige dag vonden er vorige week zaterdagavond flinke buien plaats in Limburg. Gedurende de dag ontstonden er al buien in de Ardennen en Eifel, maar het bleef lang rustig in Limburg. Net na half 6 ’s avonds vormden de eerste buien in het midden van de provincie en die gingen gepaard met onweer en hagel. De intense regenval leidde op sommige plaatsen tot wateroverlast en de hagel veroorzaakte schade aan auto's. Er werden hagelstenen met een doorsnede van ongeveer 5 centimeter waargenomen. Maar hoe ontstaan hagels eigenlijk en hoe worden ze zo groot?
Om te groeien maakt een hagelsteen verschillende rondjes in een bui. Zo’n bui heeft namelijk een stijgstroom, dat is een soort krachtige stofzuiger die lucht vanaf de grond de bui in zuigt. De stijgstroom blaast de hagelsteen omhoog, naar de top van de bui. Aan deze top neemt de wind af, en dan begint de hagelsteen weer naar beneden te vallen. Als het dan weer in de stijgstroom valt gaat de hagelsteen nog een rondje omhoog. Zo kan een hagelsteen een heel aantal rondjes door de bui heen maken.
De jaarringen van een hagelsteen
Wie een grote hagelsteen ziet liggen en hem open kan zagen, ontdekt het verborgen verleden van de hagelsteen. Onderin de bui is het warmer en vochtiger dan bovenin de bui. Wanneer een hagelsteen van bovenaan de bui naar beneden valt, valt het eerst door een zeer koude laag heen. In deze koude bovenlucht bevriezen druppeltjes en ijskristallen meteen aan de hagelsteen vast, waardoor heel kleine luchtbelletjes opgesloten raken tussen de hagelsteen en wat er tegenaan vastvriest. Dit lijkt in een hagelsteen een stuk witter. De witte ringen ontstaan dus wanneer de hagelsteen bovenin de bui is.
De doorzichtige ringen ontstaan wanneer de hagelsteen naar de onderkant van de bui valt, hier is het warmer. Wanneer de hagelsteen met druppeltjes botst vormen de druppeltjes een laagje water rond de hagelsteen die slechts langzaam bevriest. Hierdoor zitten er geen luchtbelletjes klem, zo bevriest het water als een doorzichtige laag.
Al met al vormt iedere combinatie van een ondoorzichtige en doorzichtige laag één rondje door de bui. De hagelsteen hieronder is bijvoorbeeld maar liefst vier of vijf rondjes door de bui heen geslingerd.
Deze hagelsteen is vermoedelijk al vier of vijf keer in de bui rondgeslingerd. Bron: ERZ (Creative Commons BY-SA 3.0)
Zo stekelig als een zee-egel
Eerder hadden we het over de botsing tussen een hagelsteen en druppeltjes, maar wat gebeurt er als een hagelsteen met een andere hagelsteen botst? Onder de juiste omstandigheden kunnen deze botsingen leiden tot bizarre vormen. Vindt de botsing plaats in de onderkant van de bui, dan kunnen de hagelstenen aan elkaar geplakt worden. De hagelstenen hebben dan beiden een laagje water om zich heen, dit laagje water werkt als een soort plak waardoor ze aan elkaar vastvriezen. Soms wordt de hagelsteen zelfs zo stekelig als hieronder:
De stekels ontstaan doordat na een botsing een kleine hagelsteen tegen een grotere hagelsteen vastvriest. Bron: Reddit
Een gevaarlijk projectiel
In Nederland zijn hagelstenen vaak vrij klein. Gelukkig maar, want een hagelsteen van 1 centimeter breed valt met zo’n 25 km/u naar beneden. Hagelstenen kunnen soms echter groeien tot wel 8 centimeter breed, dan wegen ze 0,7 kilo en komen ze met 172 kilometer per uur naar beneden!
Gelukkig komen hagelstenen met een doorsnede van 8 cm weinig voor in Nederland. Op 23 juni 2016 kwamen er voor het laatst dergelijke hagelstenen naar beneden, dat is een dag die ze op de getroffen plaatsen in Noord-Brabant zeker nog niet vergeten zijn.
Lees terug: Hagelstenen als tennisballen!
