Het tornadoseizoen in de Verenigde Staten is inmiddels in volle gang en het is tot nu toe zelfs een veel actiever seizoen dan normaal! Deze lente zijn zware tornado’s geen uitzondering en het zijn vaak dezelfde gebieden die er van langs krijgen… Veel schade en soms zelfs slachtoffers zijn het gevolg. Het levert vaak indrukwekkende beelden op, maar de gevolgen kunnen vreselijk zijn. Hoe actief het tornadoseizoen precies is en nog meer over tornado’s lees je in deze blog!
562 tornado’s!
Vanaf begin dit jaar tot aan 24 april dit jaar zijn er maar liefst 526 (!) tornado’s geregistreerd in de Verenigde Staten. Dat klinkt veel, en dat ís het ook, vooral als je het vergelijkt met het gemiddelde aantal tornado’s wat in deze periode wordt geregistreerd. Dat zijn er namelijk 426, in deze periode zijn er dit jaar dus al 136 tornado’s meer geregistreerd! Het is één van de meest actieve lentes tot nu toe qua tornadoactiviteit…
Er zijn dit jaar al ruim 560 tornado's geregistreerd: dat is fors meer dan het gemiddelde aantal tornado's dat in deze periode normaliter is waargenomen als je het vergelijkt met het gemiddelde van de jaren 2005-2015.
Het zijn bovendien vaak ongeveer dezelfde gebieden die er van langs krijgen in de Verenigde Staten. Voor inwoners van het centrale deel van de Verenigde Staten, maar ook zeker voor inwoners in het zuidoosten, zijn tornadowaarschuwingen in dit jaargetijde eigenlijk vrij gewoon. Het hoort hier bij het dagelijks leven en de inwoners, maar zeker ook de meteorologen, zijn er veel mee bezig. Zo is het in het centrale deel van de staat Mississippi, rondom de stad Jackson, maar liefst tot 76 tornado’s gekomen in minder dan vijf weken!
De oorzaak van dit actieve tornadoseizoen ligt grotendeels, zoals vaak bij aanhoudende weerssituaties, bij de positie en kracht van de straalstroom. De straalstroom ligt dusdanig dat er steeds weer storingen (op hoogte) over het zuiden van de Verenigde Staten trekken van west naar oost, waardoor het broeierige weer aan de voorzijde van zo’n storing vaak snel weer verdreven wordt door drogere en koelere lucht uit het westen. Dit gaat dan vaak niet zonder slag of stoot… Maar hoe is de atmosfeer eigenlijk in staat om zulke zware buien met zelfs tornado's te produceren?
Het is bekend dat vooral het centrale deel en het zuiden van de Verenigde Staten in het tornadoseizoen er flink van langs krijgt. Tijdens het begin van het tornadoseizoen (begin van de lente) is het vaak 'Dixie Alley' waar de meeste tornado's voorkomen. Later in het seizoen verschuift dit vaak wat meer richting het centrale deel van de Verenigde Staten ('Tornado Alley'). Over deze gebieden lees je verderop in de blog meer. Onthoud echter wel dat tornado's zeer lokaal zijn en het dus vaak maar een smal (maar soms wel lang) gebied is waar de tornado doorheen raast. Echter, van tevoren is het absoluut niet te zeggen waar precies de tornado schade zal veroorzaken...
Hoe ontstaat zo’n krachtige tornado?
Simpelweg zijn er twee factoren nodig voor het laten ontstaan van een tornado: onstabiliteit én windschering. Laten we beginnen met de onstabiliteit. Een onstabiele atmosfeer ontstaat door aan de ene kant de aanvoer van warme, tropische en vochtige lucht terwijl relatief koele lucht aan de andere kant deze warmte probeert te verdrijven. Twee luchtsoorten komen als het ware met elkaar in ‘botsing’ en lucht kan dan maar één ding doen: stijgen. Warme vochtige lucht die stijgt, koelt af, condenseert en vormt een wolk. Als de lucht bovenin de atmosfeer relatief koud is, kan deze warme lucht steeds verder stijgen en ontstaat er een enorme bui waarbij onweer en enorme hagelstenen niet zeldzaam zijn. Deze wolk wordt ook wel de cumulonimbus genoemd, de ‘koning der wolken’. Zolang de stijgende lucht maar warmer is dan de lucht eromheen, stopt het stijgen van de lucht niet. Warmte nabij de grond en een ijskoude bovenlucht zorgt op deze manier voor zo'n onstabiele opbouw van de atmosfeer.
Echter, bij zo’n bui is er dan nog niet meteen sprake van een tornado… Hiervoor hebben we windschering nodig. Dit kan worden gezien als het toenemen van de windsnelheid en het draaien van de wind met de hoogte. Het gevolg is dat er een roterende beweging in de lucht ontstaat. Vergelijk het maar eens heel simpel met het draaien van een pen tussen je handen: als je een pen tussen je handen hebt en je duwt met je bovenste hand de pen vooruit, dan merk je dat het gaat draaien. Dit kan ook in de atmosfeer gebeuren. Het ontstaan van zo’n roterende luchtkolom is cruciaal voor het vormen van een tornado.
Onstabiliteit in combinatie met windschering kan zorgen voor een roterende onweersbui: een supercell. Sommige supercells zijn in staat om een tornado te produceren.
Stijgende en dalende luchtbewegingen
Binnen zo’n roterende onweersbui (ook wel een supercell genoemd) heb je enorm sterke stijg- en daalbewegingen. Warme en vochtige lucht wordt de bui ingezogen en dient als voeding voor deze bui. De koude lucht daarentegen dendert met de zware neerslag naar beneden. Als deze stijg- en daalbewegingen sterk genoeg zijn kan de roterende luchtkolom in zo’n bui kantelen. Wanneer de luchtkolom verticaal is en de grond raakt is een tornado geboren! De condensatie zorgt ervoor dat zo’n tornado dan zichtbaar wordt.
Sterke stijgende- en dalende luchtbewegingen in zo'n supercell kunnen ervoor zorgen dat de roterende luchtkolom langzaam gaat kantelen.
Wanneer de roterende luchtkolom min of meer verticaal komt de staan en contact maakt met de grond, is een tornado een feit.
Tornado Alley
Je hebt er vast wel eens van gehoord: Tornado Alley. Het is een enorm gebied in het midden van de Verenigde Staten, waar grofweg de meeste tornado’s voorkomen. De meeste tornado’s komen hier voor in de late lente en het begin van de zomer, en wat minder in het vroege voorjaar. Het omvat voornamelijk de staten Oklahoma, Texas en Kansas. Voor de inwoners van deze staten zijn tornadowaarschuwingen zeker niet vreemd. Waarom is juist dít gebied zo gevoelig voor (zware) tornado’s?
In dit gebied vindt er regelmatig een gevecht plaats tussen warme en vochtige lucht uit de Golf van Mexico en relatief koude lucht vanuit de Rocky Mountains (en droge woestijnlucht uit Mexico). Een onstabiele atmosfeer kan gemakkelijk ontstaan op deze manier. Wanneer de windschering ook meewerkt, heb je álle ingrediënten om supercells te laten ontstaan met alles erop en eraan: tornado’s, hagelstenen zo groot als tennisballen en héél veel regen.
Tornado Alley is het gebied in de Verenigde Staten waar tornado's relatief het vaakst voorkomen. Dat neemt natuurlijk niet weg dat er ook buiten dit gebied tornado's mogelijk zijn... Met name aan het einde van het tornadoseizoen (einde van de lente, begin van de zomer) is de tornadoactiviteit hier vaak relatief hoog.
Dixie Alley
Niet alleen Tornado Alley, maar ook Dixie Alley (een gebied ten oosten van Tornado Alley) is een gebied wat gevoelig is voor krachtige tornado’s. Dit gebied is juist wat vroeger in het jaar gevoelig voor tornado’s. Het vroege voorjaar, maar ook in delen van de herfst en winter zijn tornado’s geen uitzondering in dit gebied. In Dixie Alley is de bevolkingsdichtheid echter een stuk hoger en is het risico op slachtoffers en schade dan ook nog groter dan in Tornado Alley.
De Dixie Alley is het gebied ten (zuid)oosten van Tornado Alley en dit is ook een gebied waar tornado's zeker niet zeldzaam zijn. De bevolkingsdichtheid is in dit gebied relatief hoog, waardoor het risico op schade en slachtoffers groter is. In dit gebied komen tornado's vaak wat eerder in het tornadoseizoen voor.
Deze lente was het dan ook regelmatig raak in het centrale en zuidelijke deel van de Verenigde Staten. Supercellen kwamen tot ontwikkeling en veroorzaakte in sommige gevallen dan ook een tornado. Vooral in de Dixie Alley zijn tot dusver uitzonderlijk veel tornado’s geregistreerd. Gedurende het tornadoseizoen (wat grofweg loopt tot en met de start van de zomer), verschuift de tornado-activiteit normaliter wat meer op naar het centrale deel van de Verenigde Staten.
Voor stormchasers is ‘tornado-jagen’ natuurlijk genieten geblazen, maar dat is natuurlijk niet zonder risico’s. De bevolking moet op tijd worden gewaarschuwd en indien mogelijk de schuilkelders in. Het is meteorologisch een interessant en prachtig fenomeen, maar de schade en ellende die tornado’s soms veroorzaken zijn beangstigend. Bij zware tornado’s kunnen complete dorpen van de kaart worden geveegd en is er een groot vernielingspoor door het landschap zichtbaar.
Voorlopig is het centrale deel en het zuiden van de Verenigde Staten nog niet meteen van het tornado-gevaar af. De komende dagen neemt de kans op zware buien opnieuw toe en zijn tornado’s niet uitgesloten. Bovendien is het tornado-seizoen nog lang niet voorbij, de maand mei is namelijk één van de actiefste maanden qua tornado-activiteit in de Verenigde Staten… Het blijft dus oppassen geblazen! Voorlopig hoeven we in Nederland niet op dit natuurgeweld te rekenen! Het is morgen (met uitzondering van het noorden en noordwesten) vaak volop zonnig en het kwik loopt gemiddeld op naar een graad of 16. De details zijn natuurlijk te lezen in ons weerbericht!
