De Elfstedentocht begint steeds meer iets te worden uit een ver verleden. Vandaag is het 26 jaar geleden dat de tocht der tochten plaatsvond. Wanneer maken we dit bijna mythische evenement weer mee?
Weer een jaar verder sinds de laatste Elfstedentocht.
4 januari 1997 stond Friesland op zijn kop: de Elfstedentocht vond na 11 jaar weer plaats. Honderdduizenden mensen trokken naar Friesland om de schaatsers langs de bijna 200 kilometer lange route aan te moedigen. Vandaag is het exact 25 jaar geleden dat de tocht der tochten voor het laatst plaatsvond. Sindsdien kwamen de woorden 'It giet oan' alleen in 1997 heel dichtbij. De voorwaarden voor een Elfstedentocht zijn glashelder: over de totale route moet het ijs betrouwbaar zijn en een dikte hebben van minstens 15 centimeter. Dit komt mede omdat het ijs de enorme hoeveelheid schaatsers (en op sommige plaatsen ook publiek) moet kunnen dragen zonder dat er ongelukken gebeuren. In 2012 kwamen de randvoorwaarden voor het organiseren van de Elfstedentocht erg dichtbij. Op de Bonkevaart, de vaart waar de finish van de Elfstedentocht plaatsvindt, lag begin februari 2012 15 centimeter ijs. Toch lag het ijs in zuidwest-Friesland er iets minder florissant bij.
IJsgroei
Een ijsdikte van 15 centimeter heb je natuurlijk niet zomaar. In de meeste gunstige gevallen heb je minstens 10 dagen flinke vorst nodig met het liefst een koudegolf. Bij een koudegolf komt de temperatuur overdag niet boven het vriespunt uit en komt het meerdere keren tot strenge vorst (-10 graden) in de nachten. De eerst vorstdag koelt het oppervlaktewater af. Als dat water onder 0 komt, bevriest het aan het oppervlak. Bij genoeg kou breidt dat laagje ijs steeds verder uit naar onderen en wordt het ijs dikker. Maar sneeuw en wind kunnen roet in het eten gooien. Als sneeuw op het ijs komt, zorgt dat voor een isolatielaagje dat de koude lucht buiten houdt. Ondertussen wordt het ijs van onderen aangevreten door het warmere water onderin. Wind is ook niet handig. Door harde wind beweeg het water continue en komt het warmere water steeds naar boven. Dan duurt het veel langer om het af te laten koelen en ijs te krijgen.
15 Elfstedentochten van de afgelopen eeuw
15 Elfstedentochten
In totaal hebben sinds 1909 15 Elfstedentochten plaatsgevonden. De meeste tochten vonden in februari plaats. Niet gek, februari is gemiddeld ook de koudste maand in Nederland. Wintermaand december heeft maar 1 Elfstedentocht op zijn naam staan. Op 16 december 1933 werd toen de meeste vroege tocht van het winterseizoen verreden. De laatst mogelijk Elfstedentocht vond plaats op 26 februari 1986. Later dan februari is vrijwel onmogelijk, omdat in maart de zon hoger aan de hemel staat en een stuk krachtiger wordt. Hierdoor tast de zon het ijs overdag te veel aan waardoor eventueel ijs onbetrouwbaar kan worden.
De maand februari kende de meeste Elfstedentochten.
Toekomst niet rooskleurig
Zesentwintig jaar wachten op een Elfstedentocht, het is een record. Nog nooit hebben we zo lang op een volgende tocht der tochten hoeven wachten. Honderd jaar geleden was de kans dat het koud genoeg was voor een tocht ongeveer 20 procent, wat betekent dat de tocht ongeveer één keer in de 5 jaar verreden kon worden. Inmiddels is de kans door klimaatverandering een stuk kleiner geworden. Het KNMI rekende uit dat de kans op strenge langdurige vorst nu ongeveer 8 procent, dat is ééns per twaalf jaar. En die kans neemt nog steeds elk jaar af. Als de opwarming van de aarde doorzet op de huidige voet, dan is de kans op een Elfstedentocht in 2050 bijna verkeken.
We mogen bijna van geluk spreken als we überhaupt een paar dagen per jaar op natuurijs kunnen schaatsen, zoals afgelopen december. Al was het ijs wel flinterdun en zijn er flink wat mensen doorgezakt. We hebben nog een kleine twee maanden winter voor de boeg dus wie weet! Mocht het in Nederland nou niet lukken is er de alternatieve Elfstedentocht op 24 januari 2023 op de Weissensee in Oostenrijk.
Willen we met z'n allen op natuurijs kunnen blijven schaatsen dan moeten we de klimaatverandering nu een halt toeroepen en wereldwijd minder broeikasgassen uitstoten, dan kan de Elfstedentocht misschien nog gered worden. Al moeten we er dan wel vaak en lang op wachten.
