Je hebt vast gemerkt dat het gisteren hard waaide. In de avond kwam het in IJmuiden zelfs tot een uurgemiddelde windkracht 9, waarmee de eerste herfststorm van het jaar een feit is.
Officiële storm
Het zal je vast niet ontgaan zijn: gisteren waaide het de hele dag stevig door, met aan de kust veelal een windkracht 7 à 8. De windstoten bereikten daar snelheden tot zo'n 90 km/h. In de avond haalde de wind bij de windmeter van het KNMI in IJmuiden nog net wat harder uit: daar werd tussen 21 en 22 uur gemiddeld windkracht 9 gemeten. Daarmee kunnen we officieel spreken van een storm. De zwaarste windstoot had een snelheid van 102 km/h en werd gemeten op de Houtribdijk tussen Lelystad en Enkhuizen.
Het was gistermiddag genieten voor kitesurfers met een windkracht 8 op zee. (foto: Simone Genna Wiersma)
Het is de eerste storm sinds het begin van de meteorologische herfst op 1 september. De storm was verder de derde van dit jaar. In januari kregen we namelijk te maken met twee stormen kort na elkaar: op nieuwjaarsdag en op 6 januari. Sindsdien (tot gisteren uiteraard) hebben we geen officiële storm meer gehad.
Wanneer komen de meeste stormen voor?
Als je aan stormen denkt, denk je misschien al snel aan de herfst. Maar is dat in Nederland ook echt het stormseizoen bij uitstek? In de grafiek hieronder zie je hoeveel zware stormen (minstens windkracht 10) er per maand in ons land zijn voorgekomen, sinds 1910. Te zien is dat er een piek is in januari, met in totaal 15 zware stormen in die maand. Ook november en december 'doen goed mee'. In de herfst zijn sinds 1910 in totaal 21 zware stormen voorgekomen, in de winter 33. Niet alleen zware stormen komen het meest voor in de winter, ook voor 'gewone' stormen (windkracht 9) is dit het geval. De winter is dus het stormseizoen bij uitstek!
Het aantal (zeer) zware stormen in Nederland per maand sinds 1910. De blauwe staafjes zijn de wintermaanden, lichtgroen de lente, donkergroen de zomer en oranje de herfst. De meeste zware/zeer zware stormen komen voor in november, december en januari. (bron: KNMI)
Hoe komt dat?
Maar waarom hebben we nou de meeste stormen in de winter en aan het eind van de herfst? Dat heeft te maken met de straalstroom. De straalstroom is een west-oost gerichte band met hoge windsnelheden op zo'n 10 km hoogte. We vinden hem vaak rond de gematigde breedtegraden en het is de scheidslijn tussen warme lucht in het gebied rond de evenaar, en koude poollucht in de arctische gebieden.
De straalstroom ligt als een rivier van wind vaak rond onze breedtegraad.
Wanneer de straalstroom gunstig samenvalt met een ontwikkelend lagedrukgebied, kan een gewone depressie uitgroeien tot een stormdepressie met windkracht 9 of meer. Zo’n krachtige straalstroom ontstaat bij grote temperatuurverschillen tussen de tropen en de poolgebieden. Deze temperatuurverschillen zijn het grootst in de winter: in de tropen is het dan warm, maar rond de Noordpool - waar de zon maandenlang amper tot niet schijnt - wordt het dan ijzig koud. Dit betekent dus dat de straalstroom in de winter het sterkst is, wat de kans op stormen vergroot. Vaak ontwikkelen (storm)depressies zich boven de noordelijke Atlantische Oceaan, om vervolgens met de straalstroom mee naar West-Europa te bewegen. In sommige gevallen hebben wij dan dus te maken met een storm!
Op de grens tussen warme lucht in het zuiden en koude lucht in het noorden vinden we de straalstroom. Zijn de temperatuurverschillen groot, zoals in de herfst en winter, dan is de straalstroom krachtig. Onder de krachtige straalstroom ontstaan lagedrukgebieden en soms stormdepressies die regelmatig naar onze omgeving komen.
