Het was koud vanochtend! In Brabant kwam het zelfs tot vorst aan de grond en dat was bijna recordvroeg... Slechts 1x eerder vroor het aan de grond nog vroeger in het jaar dan vandaag. Ook op waarnemingshoogte was het echter koud: in Ell daalde de temperatuur op 1,5 meter hoogte tot 3,8°C en dat betekent een nieuw (bijzonder) datumrecord!
Bibberen op de camping
Voor het midden van het land is deze week de laatste week van de vakantie aangebroken. Voor wie nog op de camping stond, zal het bibberen geweest zijn! Door een combinatie van factoren, zoals de koude luchtsoort waarin we ons bevinden, nauwelijks bewolking en geen wind, kon het flink afkoelen. Vooral in het binnenland ging de temperatuur flink onderuit en zagen we in een groot deel van het land temperaturen onder de 5°C. Ell spande zoals gezegd de kroon met slechts 3,8°C:
Figuur 1: De minimumtemperatuur op 1,5 meter hoogte vannacht. In Ell (Limburg) werd het het koudst.
Nieuw kouderecord (en dat is best bijzonder)
We hebben deze ochtend zelfs een nieuw datumrecord te pakken! Nog nooit was het zo koud ergens in Nederland op 24 augustus. Het oude datumrecord van de minimumtemperatuur stond op naam van weerstation Eelde in 1908, toen daalde de temperatuur daar tot 4,2°C. In deze tijden van een opwarmend klimaat is een kouderecord best bijzonder! Warmterecords rijgen we de laatste tijd spreekwoordelijk aaneen, maar een kouderecord hoor je minder vaak.
Op ons landelijke hoofdstation in De Bilt werd het overigens net niet koud genoeg voor een record. Die eindigde vannacht op plek 3 met 5,4°C, in 1907 en 1931 was het kouder met resp. 5,3°C en 4,3°C als minimumtemperatuur.
Figuur 5: Zoals te zien in bovenstaande tabel staat De Bilt in de top 3 koudste nachten ooit gemeten op 24 augustus. Alleen in 1907 en 1931 was het kouder. ©Weergegevens/Wetterzentrale.de
Dagrecords en klimaatverandering
Dagrecords zelf zeggen overigens niks over klimaatverandering. Hiervoor is het weerbeeld veel te grillig, beter is het om te kijken naar de gemiddelde temperatuur over een langere periode. Hierom maakt het KNMI ook alleen maar melding van records als deze gemiddeld over minstens 10 dagen recordwaardig zijn. De trend als je kijkt naar meerdere dagrecords zegt echter wel iets over klimaatverandering.
Veel meer warmterecords dan kouderecords
De trend is echter heel duidelijk: tussen 2000 en 2020 werden er 173 warmterecords gemeten en slechts 17 kouderecords. Voor elk kouderecord breken we dus 10 warmterecords de afgelopen jaren. Zonder klimaatverandering zou je verwachten dat we evenveel koude- als warmterecords zouden hebben en bovendien dat deze steeds moeilijker te verbreken zouden zijn. Wat we echter de laatste jaren zien, is dat warmterecords bij bosjes omvallen en kouderecords soms jaren op zich laten wachten... Eerder schreven we over dit fenomeen deze uitgebreide blog.
Figuur 6: De afgelopen paar jaren zien we nauwelijks kouderecords, terwijl het aantal warmterecords maar blijft stijgen! Deze trend is duidelijk een teken van een opwarmend klimaat.
Vorst aan de grond
Wie overigens in een tentje lag, zal het nog frisser gehad hebben. Aan de grond werd het namelijk nog kouder en in Brabant vroor het zelfs licht! Ook op andere plekken in het zuiden en oosten kwam de temperatuur dicht bij het vriespunt. Wat verder opvalt is dat het ook op veel plekken in het westen en noorden koud geweest is op 10 cm hoogte met temperaturen rond of onder de 3°C.
Figuur 2: De minimumtemperatuur aan de grond vannacht. In Eindhoven en Volkel vroor het zelfs een paar tienden.
Bijna vroegst gemeten grondvorst ooit
Sinds het jaar 1971 meet het KNMI op de zogenaamde "klomphoogte" de temperatuur. Dit vanwege het feit dat de temperatuur op 10 cm hoogte belangrijk is voor bijvoorbeeld boeren die vorstgevoelige gewassen kweken dicht bij de grond. Of vanwege de verwachte kans op gladheid bijvoorbeeld, aangezien daarvoor slechts het asfalt af hoeft te koelen tot onder het vriespunt.
Figuur 3: Voor gladheid is het natuurlijk vooral belangrijk of het dicht bij de grond vriest.
Sinds het begin van die metingen is het slechts 1x voorgekomen dat het nog eerder in het jaar tot grondvorst kwam dan dit jaar! Sowieso heeft het tussen 20 juli en 21 augustus nog nooit gevroren aan de grond in Nederland. De vroegste keer na de zomer is geweest op 22 augustus 1973, toen werd het in Twenthe zefs -2,2°C op 10 cm hoogte! Daarna komt dus het jaar 2025, met de eerste grondvorst op 24 augustus.
Maand te vroeg
Gemiddeld valt de eerste grondvorst trouwens pas eind september en daarmee zijn we dus een flinke maand te vroeg. Vorig jaar viel de eerste grondvorst trouwens op 13 september. Er zijn ook jaren waarin we juist uitzonderlijk laat pas de eerste grondvorst van het jaar meten. In 2016 en 2017 vroor het bijvoorbeeld pas in oktober voor de eerste keer op klomphoogte. In 2014 was het uitzonderlijk laat, toen vroor het pas op 5 november voor het eerst op 10 cm hoogte. Dat is nog altijd het record.
Verschil tussen temperatuur en grondtemperatuur
De officiële waarnemingshoogte is trouwens op 1,5 meter hoogte. Hier meten we de temperatuur die jij ook dagelijks in het weerbericht hoort. Waarom? Die reden is simpel, de meeste mensen ervaren deze temperatuur als ze over straat lopen. De temperatuur aan de grond varieert ook veel meer dan op 1,5 meter hoogte. Ga op een warme zonnige zomerdag maar eens met blote voeten op het strand lopen, of nog erger, een stuk asfalt. Dat wordt echt heet door de zon die er vol op staat te branden en temperaturen van 50°C of meer zijn dan ook geen uitzondering. In de nacht koelt het zoals je kunt zien juist ook sneller af aan de grond dan op enige hoogte. Zo kan het soms zijn dat je je autoruiten moet krabben, terwijl het op 1,5 meter niet gevroren heeft! Hoe dat komt, daar scheven we eerder deze blog over.
Figuur 4: Aan de grond koelt het sneller af dan op neushoogte, waardoor je soms je autoruiten moet krabben terwijl het officieel niet gevroren heeft.
Komende nacht opnieuw koud
Ook in de nacht van zondag op maandag kan het opnieuw stevig afkoelen met temperaturen die onder de 5°C uitkomen. Vorst aan de grond zou zeer lokaal ook opnieuw een mogelijkheid kunnen zijn! Voor de mensen op de camping blijft het dus nog even bibberen geblazen... Aan de andere kant is er ook goed nieuws te melden: vanaf morgen lopen de temperaturen op en dinsdag wordt een volop zomerse dag met temperaturen tussen de 24 en 29 graden. De laatste updates en actuele stand van zaken lees je in ons uitgebreide weerbericht!
