Het weer tussen Nederland en de Middellandse Zee kent vaak een grote tegenstelling: is het zonnig in eigen land, dan heerst instabiel weer in bijvoorbeeld Griekenland of Spanje. Andere keren is het juist weer het tegenovergestelde. Hoe kan dat?
De maand juli sluit af met extreem hoge temperaturen in Zuidoost Europa. Op veel plaatsen kan de temperatuur zelfs stijgen tot ruim 45 graden! De hoogste temperatuur ooit gemeten in Europa was in Athene in 1977, het werd toen 48 graden!
Deze uitzonderlijke hete situatie heeft te maken met de ligging van de luchtdrukgebieden en het feit dat deze zich weinig verplaatsen. Boven het westen/noordwesten van Europa en de Noord-Atlantische Oceaan ligt een lagedrukgebied, terwijl boven het zuidoosten van Europa zich een hogedrukgebied bevindt. Dat zorgt voor een zuidwestelijke aanvoer van hete, droge lucht vanuit het noorden van Afrika.
Deze aanvoer van hete, droge lucht gaat vaak gepaard met Saharazand. Dat komt ook soms in Nederland voor en dan zorgt het natuurlijk voor kleurrijke zonsopkomsten...
Foto: Hans Hopstaken, Hoeven (1 april 2021)
of gewoon vieze lucht...
Foto: Jan Simmes, Deventer (22 februari 2021)
... en vervolgens hoge temperaturen. Door het hogedrukgebied boven Zuidoost Europa dat nauwelijks beweegt en lucht als 't ware naar het aardoppervlak "duwt", wordt hete lucht boven het zuidoosten van Europa opgesloten. In de meteorologie spreken we dan van een hittekoepel. Het is bijna als het deksel van een pot. Als dat erop zit, blijft de hitte binnen in de pot en wordt de inhoud alleen maar heter.
Een illustratie van een hogedrukgebied boven land dat een hittekoepel, oftewel een hittegolf tot gevolg heeft.
De komende dagen blijft het hogedrukgebied boven de Balkanlanden liggen. Daarmee duurt de hittegolf ook nog even voort. Richting het weekend wordt het hoogtepunt bereikt met maxima tussen 40 en 44 graden in delen van Griekenland, Noord-Macedonië, Servië, het oosten van Kroatië, het zuiden van Roemenië, Bulgarije en het westen van Turkije.
De lucht blijft tijdens deze hittegolf-periode vrij droog. Daardoor neemt de kans op natuurbranden toe. Op het eiland Sardinië is dat al het geval: daar was enkele dagen geleden een enorme natuurbrand. Meer dan 1000 mensen zijn geëvacueerd, waarvan ook een aantal toeristen. Momenteel woedt er ook een grote natuurbrand aan de rand van Athene.
Een ander gevolg van de extreme hitte van de afgelopen tijd rond de Middellandse Zee is dat de zeewatertemperatuur nu zelfs 6 graden boven de normaal ligt. Dat kan weer gevolgen hebben voor het weer in het najaar. Denk bijvoorbeeld aan zware buien in het Middellandse Zeegebied, overstromingen en de kans op waterhozen of zelfs tornado's.
Foto: Roger van Zaal, Stromboli Italië (1 juni 2019)
En dan de grote vraag... Waarom is het zo dat als het mooi vakantieweer is in het Zuiden van Europa, er juist instabiel weer heerst in ons eigen land? Of andersom?
Het antwoord is eigenlijk vrij voor de hand liggend: als er een hogedrukgebied op de ene plek is, ligt er een lagedrukgebied op een andere plek. Zo komt het dus vaak voor dat als er in de zomer boven Nederland een hogedrukgebied is, dat zorgt voor zonnig, zomers weer, er juist weer een lagedrukgebied met instabiel weer (bijvoorbeeld met buien) rond de Middellandse Zee tolt.
En als dat het geval is, is het wel fijn tegen je vrienden te kunnen zeggen: Nou, goed dat je het buiige weer meeneemt op je vakantie naar Griekenland, want nu kunnen we thuis genieten van de zon!