Kerst is koud begonnen! Om 04:40 uur daalde de temperatuur in De Bilt tot -5,5 graden, en daarmee is de eerste officiële matige vorst van deze winter een feit. Daarvoor moet de temperatuur bij het KNMI onder -5 graden zakken. Gemiddeld gebeurt dit op 23 december. Tweede Kerstdag was voor het laatst kouder in 2010 met -5,9 graden. Op andere plekken is het nog kouder, in Twenthe daalde de temperatuur tot -7,5 graden. Verder scheen de zon beide kerstdagen in totaal 13,3 uren, een record. In 1961 was dit 12,5 uren.
Het kan nog een stuk kouder zijn. Tijdens de witte kerst van 1938, met een sneeuwlaag van 13 cm, vroor het streng. In De Bilt werd het op Tweede Kerstdag -12,2 graden en in Winterswijk -15,2 graden. Overdag werd het in de Achterhoek niet warmer dan -6,6 en daarmee was het de koudste kerstdag ooit in ons land. Zeer koud was het ook in 1962, toen het in Haamstede op Tweede Kerstdag -14,5 werd. Ook in 1961 was het zeer koud. In de nacht naar 26 december vroor het in Twenthe 14,9 graden.
Beide dagen was de lucht strakblauw en dat is niet eerder voorgekomen tijdens de kerstdagen.
Steeds later
Op 17 februari vroor het voor het laatst matig bij het KNMI met -5,2 graden in De Bilt. Dat is dus alweer een flinke poos geleden. Het aantal dagen met matige vorst neemt door de klimaatverandering snel af. Ook wordt de periode waarin het matig vriest steeds korter. In het huidige klimaat (1991-2020) komt de eerste officiële matige vorst op 23 december voor. In het oude klimaat van 30 jaar geleden was de norm nog 17 december, en aan het begin van de vorige eeuw zelfs 2 december.
Vorig jaar moesten we uitzonderlijk lang wachten, tot 2 februari. Een jaar eerder vroor het ook pas in het nieuwe jaar voor het eerst matig, op 9 januari. In de winter van 2022-2023 waren we er juist vroeg bij op 19 november.
Steeds minder
Tegenwoordig vriest het in een winterhalfjaar gemiddeld 10 keer matig, maar de afgelopen jaren is deze norm bijna niet meer gehaald. Een halve eeuw geleden was dit nog 19 keer. In de winters van 2014 en 2020 vroor het helemaal niet matig. Dit zijn tot nu toe de enige winters zonder officiële matige vorst.
Ooit was het gemiddelde dus 19 keer, maar dat aantal lijkt deze eeuw zo ongeveer het hoogst haalbare. Alleen de winters van 2003 en 2010 hadden een hoger aantal, met 21 dagen matige vorst. Het vriest door de klimaatverandering steeds minder vaak, en tegenwoordig is het meestal nog maar lichte vorst. Dat is ook de reden dat schaatsen op natuurijs een bijzonderheid wordt.
Meer dan 30 keer
De koude winter van 1996 was de laatste winter met meer dan 30 dagen matige vorst. In het winterhalfjaar van 1963 kwam het recordaantal matige vorstdagen tot stand. De temperatuur daalde in De Bilt maar liefst 59 dagen onder de -5 graden. Weerstation Twente had toen zelfs op 72 dagen matige vorst.
Recordvroeg
In vijf jaren vroor het in de maand oktober al matig. Ondanks dat de eerste matige vorst steeds later valt, ligt het vroegterecord wel in deze eeuw. In 2003 vroor het namelijk al op 23 oktober matig in De Bilt, met -5,3 graden. Soms gebeurt het ook nog diep in de lente. Zo kwam het in 1986 op 12 april recordlaat tot matige vorst, met -6,6 graden.
