Handschoenen en een sjaal zijn geen overbodige luxe, want het is buiten ijskoud! Voor het eerst dit najaar heeft het matig gevroren. In Eelde daalde de temperatuur om 07:30 uur tot -5,4 graden. Ook in Twente heeft het matig gevroren. Om van matige vorst te spreken, moet de temperatuur op minstens één van de KNMI-weerstations onder -5 graden dalen. We zijn dit jaar aan de vroege kant, gemiddeld gebeurt dit namelijk op 1 december.
De laatste keer dat het ergens in het land matig vroor, was op 19 maart. In Heino (Overijssel) daalde de temperatuur tot -5,5 graden.
Zeer laat
De eerste matige vorst valt dit jaar mooi op tijd. Vorig winterseizoen moest bijzonder lang gewacht worden, tot 11 januari! Slechts 6 jaren duurde het nog langer voordat het matig vroor. In 2023 viel de eerste matige vorst op 30 november. In 2022 gebeurde dit iets eerder, op 19 november, en in 2021 was het pas op 10 december zover.
Een volledig winterseizoen zonder matige vorst is in Nederland nog niet voorgekomen, maar de winter van 2020 kwam dicht in de buurt. Dat jaar kwam er slechts één keer matige vorst voor, op 21 januari. In 1975 en 1983 moesten we recordlang wachten: pas op 9 februari daalde de temperatuur ergens in het land onder -5 graden.
Gladde bruggetjes in Deventer waar het vanochtend ook behoorlijk koud was. Foto: Marianne Steenbergen
Steeds minder matige vorst
Het aantal dagen met matige vorst in het winterhalfjaar varieert normaal gesproken (over de periode 1991-2020) van 2 dagen in het uiterste zuidwesten (Vlissingen) tot 16 dagen in het oosten van het land (Twente). In De Bilt komt de minimumtemperatuur gemiddeld op 10 dagen onder -5,0 graden uit. Halverwege de vorige eeuw was dit nog 19 dagen!
De afgelopen jaren zien we steeds minder dagen met matige vorst. Zo werd in het winterhalfjaar van 2014 en 2020 in De Bilt geen matige vorst geregistreerd, iets dat in de vorige eeuw nooit is voorgekomen. In het winterhalfjaar van 1963 werd er echter recordveel matige vorst gemeten; toen daalde de temperatuur in De Bilt maar liefst 59 dagen naar -5,1 graden of lager. Weerstation Twente registreerde zelfs 72 dagen met matige vorst. Zelfs aan de Zeeuwse kust in Vlissingen kwam het maar liefst 41 keer tot matige vorst.
Steeds later
Gemiddeld komt het op 1 december, de start van de meteorologische winter, voor het eerst tot matige vorst ergens in het land, althans in het huidige klimaat (1991-2020). Deze gemiddelde datum verschuift echter steeds verder naar achteren door de opwarming van het klimaat. In de vorige eeuw vond deze datum altijd in november plaats, en nu komt het voor het eerst in december.
Begin vorige eeuw kwam matige vorst gemiddeld al op 13 november voor. Maar het kan ook veel eerder gebeuren. In 1912 werd er bijvoorbeeld op 7 oktober al matige vorst gemeten in het Achterhoekse Winterswijk, waar het toen -5,7 graden werd. In 1904 werd het op 15 oktober in Winterswijk zelfs -6,2 graden, en in 1971 vroor het op 15 oktober al matig met -5,2 graden in Wageningen.
