Na wekenlang temperaturen onder gemiddeld schiet het kwik morgen flink omhoog. In het zuidoosten kan het lokaal 28 graden worden en ook veel plaatsen in het midden en oosten gaan de 25 graden aantikken. Een zomerse dag dus, maar er moet wel een kanttekening bij geplaatst worden. ’s Ochtends en ’s avonds is er namelijk een behoorlijke kans op stevige onweersbuien. Bliksem, hagel, windstoten, alles is mogelijk in zo’n bui, maar hoe ontstaan die extreme weersomstandigheden? Dat leggen we uit in deze blog!
Onstabiele lucht
Een noodzakelijk ingrediënt voor een onweersbui is een zogenaamde ‘onstabiele’ atmosfeer. Die onstabiliteit ontstaat door temperatuurverschillen op verschillende hoogtes. Warme lucht stijgt op en dat betekent dat als het aardoppervlakte opwarmt door de zon, het kan gebeuren dat ‘pakketjes’ lucht zo erg opwarmen dat ze gaan stijgen. Er ontstaat zo een luchtstroom omhoog die uiteindelijk een wolk gaat vormen.
Een ander vereiste voor het ontstaan van onweersbuien is vocht. Als de lucht extreem droog is wordt het een stuk lastiger om onweerswolken te laten ontstaan.
Vaak is er nog meer nodig voor het ontstaan van onweer: een trigger. Deze trigger kan van alles zijn, een berg bijvoorbeeld, of een (zwakke) storing. Deze trigger zorgt er dan voor dat de onstabiliteit die aanwezig is ook daadwerkelijk gebruikt kan worden om een onweersbui te vormen.
Als een onweersbui zich eenmaal gevormd heeft dan zorgt dat vaak voor spectaculaire plaatjes.
De cumulonimbus
Als een pakketje lucht eenmaal aan het stijgen is koelt het langzaam af, doordat de omgevingstemperatuur steeds lager wordt naarmate we hoger in de atmosfeer gaan. Op een gegeven moment ontstaat er een stapelwolk door condensatie. Afhankelijk van de hoogte tot waar een luchtpakketje kan stijgen groeit de stapelwolk uit tot een onweerswolk, de cumulonimbus, of blijft het bij een gewone stapelwolk. Als een wolk hard genoeg groeit kan er neerslag in ontstaan. Zodra die neerslag gaat vallen trekt het koude lucht van bovenin de wolk met zich mee. Zo ontstaat er dan een dalende luchtstroom met koude lucht naast een stijgende luchtstroom met lucht van het oppervlakte.
In een onweersbui bevinden zich stijgende en dalende luchtstromen.
Lading en bliksem
De luchtstromen bewegen langs elkaar en wekken daardoor statische lading op, vergelijk het met het wrijven van een ballon over haar. Bovenin de wolk zitten vooral ijskristallen, die worden positief geladen. Onder aan de wolk is in de zomer vaak alleen maar vloeibare neerslag aanwezig, dit wordt negatief geladen. Door het ladingsverschil in de wolk bevat een cumulonimbus vaak veel energie. Deze energie wil de wolk kwijt en dat gebeurt door een bliksemontlading. De bliksem kan binnen de wolk zelf ontladen, dat noemen we een in-cloud ontlading. Bij dit type bliksem zie je geen schicht maar alleen het oplichten van de wolk. Een ontlading tussen twee wolken noemen we een cloud-to-cloud ontlading. Dit is vaak te zien als een horizontale schicht. Volgens velen is de zogenaamde cloud-to-ground ontlading het mooiste type bliksem. Deze wordt veroorzaakt door een ontlading tussen de wolk en de grond en ziet er uit als een verticale bliksemschicht.
Tussen de gebieden die positief of negatief geladen zijn komen ontladingen voor: bliksem!
Hagel
De afgelopen weken heeft het tijdens buien weleens gehageld. Deze hagel wordt gezien als winterse neerslag. In zware onweersbuien kan echter ook hagel voorkomen, deze zogenoemde ‘zomerhagel’ is een stuk groter dan zijn winterse broertje. Dit komt door de sterke stijgende luchtstromen in een zomerse onweersbui. Een druppel valt naar beneden maar wordt opgevangen in de stijgstroom en wordt weer naar de top van de wolk getransporteerd. Daar bevriest de druppel en valt het kleine hagelsteentje weer naar beneden. Iets lager in de wolk komt de hagelsteen druppels tegen en kan het opnieuw in de stijgstroom terecht komen. Hierdoor vormt zich bovenin de wolk een nieuw laagje ijs rond de hagelsteen en zo groeit het langzaamaan. Hoe sterker de stijgstroom, hoe vaker een hagelsteen omhoog kan en hoe groter de hagel kan worden.
Doordat hagel steeds omhoog en omlaag getransporteerd wordt in een bui groeit er steeds een stukje bij, totdat de steen te zwaar wordt en naar de grond valt.
Windstoten
Bij pittige onweersbuien kunnen ook (zware) windstoten voorkomen. Dit komt vaak doordat er hoger in de lucht meer wind staat dan op het aardoppervlakte. De dalende luchtstroom van een bui kan zo sterk zijn dat het die hardere wind als het ware meetrekt naar beneden. In combinatie met de lucht die al snelheid heeft vanwege de daling kan dit ervoor zorgen dat er rond een bui flinke windstoten voorkomen zodra de dalende wind op het oppervlakte botst. De dalende wind kan soms nog extremer uitpakken doordat de neerslag de lucht afkoelt, hierdoor is de lucht zwaarder en valt het nog harder naar beneden.
Onweer morgen
Het is altijd lastig om een erg gedetailleerde verwachting te maken voor onweerssituaties doordat lokale verschillen grote impact kunnen hebben. Het is duidelijk dat we morgen met twee verschillende onweerskansen te maken hebben. De eerste kans is al ’s ochtends vroeg. Een heel zwakke storing op hoogte trekt dan over, daardoor kan de onstabiliteit die voorradig is aangesproken worden. De lucht is ’s ochtends echter nog niet erg onstabiel. Buien die dan ontstaan worden wel enorm aangesterkt doordat het verschil in wind(richting) op verschillende hoogtes groot is. Door deze zogenoemde windschering komen de luchtstromen beter uit de verf. De eerste onweerskans lijkt vooral te zorgen voor onweer op enige hoogte en mogelijk plaatselijk wat hagel. De meeste weermodellen zijn het erover eens dat de kans op deze onweersbuien het grootste is in het westen, midden en noorden van het land.
De verwachting voor morgen: zomers warm met vooral in het westen onweersbuien en in het (zuid)oosten de meeste zon.
Morgenavond is de lucht een stuk onstabieler door de opwarming van de middag. Vooral in het noordwesten lijkt de instabiliteit behoorlijk significant. Een nieuwe serie onweersbuien trekt van zuid naar noord over het westen van het land. Opnieuw zorgt de windschering voor een goede ontwikkeling van de buien. Mochten de buien de gebieden met de grootste onstabiliteit bereiken, dan kunnen ze erg stevig uitpakken. Er is dan kans op iets grotere zomerhagel en er kunnen ook windstoten voorkomen. Tussen de twee onweerskansen in komt de zon even lekker kijken, met temperaturen tussen 22 en 27 graden is het prima vertoeven. Nadeel is wel de hoge luchtvochtigheid, hierdoor kan het wat klam aanvoelen.
Vooral in het noorden is de lucht morgenmiddag erg onstabiel. Bron: Kachelmannwetter.com.
