In Amerika is het tornado-seizoen van start gegaan. Gisteren viel er een dode te betreuren in de staat Mississippi. Dit jaar vielen al 6 doden bij 150 tornado's. De schade is enorm. Hoe ontstaat een tornado eigenlijk en waarom komen er juist in de VS zoveel tornado’s voor?
Bron: CBS
Seizoen
Eigenlijk kunnen het hele jaar tornado's voorkomen. Tijdens de eerste drie maanden van het jaar werden al 150 stuks geregistreerd. De meest actieve maanden echter zijn april, mei en juni. In die periode is het in het noorden van Amerika en Canada nog erg koud, terwijl het in het zuiden, maar ook in Mexico en Midden-Amerika al erg warm is. En dat maakt de condities voor het ontstaan van tornado's perfect! Zo heb je de warme vochtige lucht die uit de tropen wordt aangevoerd via de golf van Mexico. Aan de andere kant zakt koude droge lucht vanaf de Noordpool over de Rocky Mountains Amerika binnen. Zet daaroverheen op zo’n 10 kilometer hoogte een harde en koude wind, de straalstroom genaamd en de ideale situatie voor het ontstaan van tornado’s is gecreëerd.
Warme vochtige lucht uit het zuiden en koude droge lucht uit het noorden botsen.
Tornado Alley
De plek waar de koude lucht het vaakst botst met de warme lucht en waar de meeste tornado’s ontstaan wordt “Tornado Alley” genoemd. Dit gebied strekt zich uit van de staat Texas tot helemaal noordelijk in South Dakota. De precieze scheidslijn tussen de warme en koude lucht wordt ook wel de “Dry Line” genoemd. De koude lucht schuift hier onder de warme lucht die gedwongen wordt te stijgen, waardoor vanuit het niets in “no time” enorme onweerscomplexen kunnen ontstaan. Supercellen noemen we deze ook wel, soms met een tornado eronder.
Tornado Alley
Gemiddeld komen er in de VS 1200 tornado’s per jaar voor. Vorig jaar waren het er 1350. 2004 is het recordjaar met 1817 stuks. De meeste daarvan trekken over onbewoond gebied en richten alleen materiele schade aan aan bijvoorbeeld boerderijen en elektriciteitsmasten. Tornado's die over bewoond gebied trekken, richten veel schade aan. Dat komt doordat de windsnelheid kan oplopen tot boven de 300 kilometer per uur, maar ook doordat in het gebied veel huizen van hout zijn en er ook veel mensen in caravanparken wonen. Vorig jaar vielen 83 doden in de V.S. als gevolg van tornado's.
Gemiddeld aantal tornado's in de V.S.
Alles moet kloppen!
Niet elke supercell transformeert tot een tornado. Daarvoor moet het hele plaatje precies kloppen. Naast de enorme uitwisseling van koude en warme lucht, moet er voor tornado’s ook windschering aanwezig zijn. Dit houdt in dat windrichtingen en snelheden veranderen met de hoogte en dat zorgt ervoor dat in de wolk een roterende beweging ontstaat. De krachtige straalstroom zorgt tenslotte voor het versterkend effect. Deze werkt als een soort stofzuiger van bovenaf en zorgt voor extra snelle stijgbewegingen. De roterende luchtkolom kantelt dan door de snel opstijgende lucht, de draaiende luchtmassa bereikt de grond en een tornado is geboren.
Schaal van Fujita
Meteorologen delen tornado’s in verschillende categorieën in: de zogenaamde Fujita schaal. F0 is de lichtste categorie met windstoten van ruim 100 km/uur, zelfs in Nederland komen deze weleens voor in de zomer. Ze geven enige overlast, dakpannen kunnen bijvoorbeeld van het dak waaien. Dit is echter nog niets vergeleken met categorie 3 waarbij windsnelheden voorkomen van 179-218 km/uur en complete huizen omver kunnen blazen. Bij categorie F5 zijn de windsnelheden zo hoog dat werkelijk niets meer overeind staat.
Europese Tornado Alley
Ook in Europa en zelfs in Nederland komen wel eens tornado’s voor. Ze zijn bij ons wel zeldzamer en komen vooral voor in de zomer. Maar ook Europa kent -op veel kleinere schaal dan in Amerika- een Tornado-Alley. Op zeer hete dagen kan warme lucht vanuit de Middellandse Zee tegen relatief koude lucht vanaf de Atlantische Oceaan botsen. Dit gebied, ook wel bekend als de Tornado Alley van Europa, loopt van Centraal-Frankrijk tot halverwege Duitsland.
In de zomer ontstaan hier regelmatig stevige onweersbuien, waarbij soms ook tornado’s voorkomen, al zijn het vaak de minder zware varianten. In Nederland gaat het meestal om wind- of waterhozen. Die ontstaan op dezelfde manier als tornado's, maar zijn veel kleiner. Ze hebben een lagere windsnelheid, een doorsnee van enkele meters en zijn een paarhonderd meter aan de grond. Tornado's kunnen tientallen meters groot zijn, kilometers lang aan de grond blijven en dus windsnelheden bereiken van meer dan 300 kilometer per uur. In Nederland is het ooit tot een F3 tornado gekomen met windsnelheden rond de 250 kilometer per uur. Dat was in het Betuwse Tricht op 25 juni 1967. Daar vielen toen 5 doden en werd een flink aantal huizen vernield. In 2022 viel nog een dode bij een windhoos in Zierikzee.
