De omstandigheden waren gisteren goed voor het vormen van tornado's. Er hebben zich vier of vijf windhozen gevormd, en met name in een buitenwijk van Parijs ontstond grote schade. In deze blog leggen we uit waarom de omstandigheden voor windhozen gisteren zo goed waren.
Wat is een windhoos?
Een windhoos is een weerfenomeen dat met hoge windsnelheden schade aanricht. Een windhoos treffen we ook met name onder zware onweersbuien aan. Een windhoos ontstaat als er op verschillende hoogtes grote verschillen zijn in windrichting en temperatuur. Door die dynamiek ontstaan er wervelingen die zich kunnen ontwikkelen tot een windhoos. Een volgroeide windhoos is een roterende slurf onder een bui die een spoor van vernieling kan achterlaten. Windhozen laten zich (nog) niet voorspellen, er kan hoogstens gezegd worden of een bui potentie heeft om een windhoos te herbergen. Ook kan de dopplerradar gebruikt worden. Dit is een radar die beweging in neerslag meet. Met deze radar kunnen we zien of er regendruppels of ander materiaal binnen in de wolk in rondjes draait.
Als een windhoos schade aanricht, kunnen we ook aan de schade zien of het windhoos is geweest. Een zware windstoot komt uit één richting, waardoor alle omgewaaide bomen en andere objecten ook in één richting vallen. Bij een windhoos zien we een draaiing in de wind. Hierdoor kunnen bomen en andere objecten in alle richtingen geworpen worden.
Lees meer over het verschil tussen windhoos, valwind en zware windstoten in deze blog: Windhoos, valwind, of gewoon een windstoot?
Een windhoos ontstaat door een draaiing in de lucht onder een zware bui.
Een windhoos die de grond niet raakt
Vaak is een windhoos maar kort zichtbaar. Aan het begin en einde van zijn korte levensduur raakt hij vaak de grond niet. Een windhoos die de grond niet raakt noemen we een funnel of tuba.
Als je niet kan zien of een windhoos de grond raakt, is het veiliger om te spreken van een funnel of tuba. Fotograaf: Klara Ebeling. Gemaakt te Woldendorp (18 mei 2021).
Vier tot vijf windhozen in één dag
Gistermiddag trokken er van zuid naar noord enkele hevige buien over. Bij deze buien zat het venijn in de staart, want in het laatste fase van de bui kon het vaak het hevigste regenen. In enkele gevallen ontwikkelde zich zelfs een windhoos in het venijnige einde van de bui. Rond 17:40 ontwikkelde zich zo'n 40 kilometer ten noordwesten van Parijs een windhoos. Daarbij werden enkele bomen omvergeworpen en raakten daken beschadigd.
Iets later ontstond er een andere windhoos, precies op de plek waar je ze het liefst niet wil hebben. Deze ontstond namelijk in een buitenwijk van Parijs. In zo'n dichtbevolkt gebied is de kans op slachtoffers veel groter. Helaas vielen er inderdaad tien slachtoffers, waaronder één dode. De dode was een 23-jarige bouwvakker. De windhoos trok precies over een werkplaats, waardoor ook drie bouwkranen ingestort zijn. De windhoos was krachtig genoeg om ook auto's te beschadigen of zelfs omver te werpen. Verschillende huizen raakten dusdanig beschadigd dat ze onbewoonbaar zijn geworden. De dakloze gezinnen zijn ondergebracht in een gymzaal. [Bron ESWD]
In de late namiddag ontstond er gisteren ook een vermoedelijke windhoos in Assenede, dit is een dorpje net aan de Belgische kant van de grens bij Zeeuws-Vlaanderen. Ook hier zijn daken beschadigd, bomen omgevallen en elektriciteitskabels vernield. Eén brandweerman kreeg een stroomstoot en moest naar het ziekenhuis. [Bron vrt.be]
Gisteravond ontstond er uit een andere bui ook een windhoos, bij Woudsend (Friesland) is een windhoos gefilmd. Hier trok de windhoos over een dunbevolkt gebied, gelukkig zijn er hierdoor nog geen schademeldingen. Ook bij Groningen is mogelijk een windhoos waargenomen.
Een kaart van het ESWD (Europese database voor extreem weer). Bij de rode driehoekjes is een windhoos waargenomen. De mogelijke windhoos bij Groningen staat (nog) niet op deze kaart.
Windhoos, tornado of mini-tornado?
Volgens het woordenboek van Van Dale is de definitie van een windhoos een "kortstondige hevige wervelwind", een tornado is een "wervelstorm". We hebben het wat mij betreft om dezelfde fenomenen, waarbij 'windhoos' van oorsprong de Nederlandstalige term was. Het enige verschil is wellicht dat "tornado" iets meer associaties met Amerikaanse supercellen oproept, waar de schade vaak wat groter is. Toch kunnen windhozen/tornado's ook in Europa forse schade aanrichten.
In de media werden de windhozen een minitornado's genoemd. Een minitornado is een term die vooral in de media blijft terugkeren, terwijl meteorologen deze term eigenlijk nooit gebruiken. Voor de getuigen van de windhoos bij Parijs zal het zeker niet als 'mini' gevoeld hebben: er waren 10 slachtoffers, waaronder één dode. Naar Europese standaarden was dit een fors geval. Ik vermoed dat ze 'mini' genoemd worden omdat het kort en plaatselijk was. Ik wil toch benadrukken dat een windhoos of tornado altijd kort en plaatselijk is. Ook de kleinste wervelwinden kunnen schade aanrichten.
Waarom ontstonden er gisteren ineens meerdere windhozen?
Windhozen ontstaan dankzij grote verschillen in windrichting en temperatuur tussen de grond en de luchtlagen erboven. Gisteren trok een lagedrukgebied snel vanuit Engeland richting Nederland. Hierdoor draaide de wind van zuid snel naar west. Vaak draait de wind als eerste in hogere luchtlagen, en pas later aan de grond. Gistermiddag hadden we in hogere luchtlagen dus al een westenwind terwijl de wind aan de grond nog uit het zuiden kwam: een groot verschil in windrichting dus.
Ook bracht het lagedrukgebied koude lucht met zich mee, waardoor de lucht hoog boven ons hoofd steeds kouder werd. Aan de grond bracht de zuidenwind juist relatief warme en vochtige lucht met zich mee. Het werd gisteren nog 19 graden in het zuiden, terwijl de temperatuur van de hoogste wolken onder de -20 graden zakte. Ook de verschillen in temperatuur waren gisteren groot.
Al met al werden de buien gisteren hierdoor een stuk pittiger, plaatselijk kon het even flink plenzen. We kregen te maken met zogenaamde "low-topped supercellen", dit is een kleinere variant van de klassieke zomerse supercel. Toch hebben we gisteren ervaren dat ook low-topped supercellen behoorlijk venijnig kunnen zijn.
In deze blog lees je meer over de klassieke zomerse supercel: Een supercell, de meest verwoestende onweersbui
Hier zie je het lagedrukgebied boven Engeland liggen. Dit was het lagedrukgebied dat snel richting Nederland trok.
Al met al waren de windhozen samen voor Europese maatstaven best fors. Het komt niet vaak voor dat in korte tijd vier of vijf windhozen ontstaan. Bekijken we de windhozen apart, dan was de windhoos bij Parijs ook behoorlijk krachtig. Met één dode is dit de tweede dodelijke windhoos van 2025 in Europa, het lijkt dus zeker één van de krachtigste windhozen dit jaar te zijn.
