Over een week is het kerstavond en de grote vraag is ook dit jaar weer: krijgen we een witte kerst? Door klimaatverandering is de kans op een witte kerst gehalveerd. Toch draait de wind in de dagen voor kerst naar het oosten, waardoor het kouder wordt. Maar wordt het koud genoeg voor sneeuw, en valt er überhaupt wat? Het is in ieder geval niet uitgesloten dat we wat vlokjes gaan zien!
Om van een witte kerst te mogen spreken, moet op het meetveld van het KNMI op beide kerstdagen (tijdens het meetmoment om 9 uur ’s ochtends) een gesloten sneeuwdek van ten minste 1 centimeter liggen. Sinds het begin van de moderne meetreeks in 1901 is dat precies acht keer gebeurd. Behalve in de jaren 2009 en 2010 was dat in 1906, 1938, 1940, 1950, 1964 en 1981 het geval. In maar liefst 21 jaren was het een gedeeltelijk witte kerst: het was dan tijdelijk wit, of slechts in een deel van het land, maar niet op het meetveld van het KNMI. Die jaren tellen niet mee in de statistiek.
De kans op een witte kerst was in de vorige eeuw al klein (7%) en is inmiddels gehalveerd. Naast 8 officiële witte kersten, was 21 jaren sprake van een regionale witte kerst.
Oostenwind
Tot nu toe is het deze maand allesbehalve winterweer. Tijdens de eerste zestien dagen lag de temperatuur namelijk op de helft van de dagen boven 10 graden en dat is zeer uitzonderlijk. Met een gemiddelde temperatuur van 8,3 graden is de maand tot nu toe 4 graden te warm verlopen. In slechts vier jaren begon december nog zachter.
Dat gaat veranderen, want de wind draait dit weekend naar het oosten. In de vorige eeuw lag de vorstgrens meestal niet ver van Nederland. Als de wind naar het noorden of oosten draaide, kwam Koning Winter snel het land binnen en ging het vriezen en sneeuwen. Door klimaatverandering is dat niet meer vanzelfsprekend en moet de wind soms wekenlang uit het oosten waaien om de kou hier te krijgen. Dat is ook nu het geval: de vorstgrens ligt namelijk helemaal in Lapland en Rusland. Zelfs in Moskou vriest het overdag niet!
De winter lijkt verder weg dan ooit. Waar moet de kou vandaan komen?
Koud, maar nog geen winter
Vanaf het weekend steekt er een koude oostenwind op die de temperatuur omlaag brengt, maar omdat er nergens in Europa echte winterkou te vinden is, wordt het helaas geen winter. Wel gaat de gevoelstemperatuur flink omlaag; die komt in de dagen voor kerst en tijdens de kerstdagen onder het vriespunt te liggen. De daadwerkelijke temperatuur ligt in de tweede helft van de week overdag tussen 1 en 5 graden. Omdat er veel bewolking en wind is, vriest het in de nachten aanvankelijk nog niet. Mocht het tijdens de kerstdagen ’s nachts even opklaren, dan kan het plaatselijk licht vriezen.
Sneeuw?
Het belooft een grijze, koude week te worden, met later in de week af en toe een opklaring. Volgens de laatste berekeningen is de kans op zon tijdens de kerstdagen zo’n 40%. De kans op neerslag is kleiner. Het lijkt de hele week overwegend droog te blijven. Alleen woensdag zou uit de bewolking wat neerslag kunnen vallen. Voor De Bilt is de neerslagkans op woensdag 8%, maar de kans op een wit landschap is nihil omdat het niet koud genoeg is voor sneeuw. Op Tweede Kerstdag is de kans op sneeuw die blijft liggen 2%. Voor een witte kerst moet er echter op beide dagen een gesloten sneeuwdek liggen.
De strenge definitie van een officiële witte kerst.
In het noordoosten, oosten en zuidoosten is de kans op een witte kerst iets groter. De kans dat neerslag daar woensdag in de vorm van sneeuw valt die ook blijft liggen, is 2% voor Groningen en Twente en 8% voor Zuid-Limburg. En dan is het nog maar de vraag of de sneeuw de hele kerst blijft liggen.
Klimaatverandering helpt niet mee
Door klimaatverandering is het steeds vaker zeer zacht in grote delen van Europa en blijft de winter ver weg. Dat is ook terug te zien in het aantal dagen met een gesloten sneeuwdek in De Bilt. Tussen 1961 en 1990 lag er in De Bilt in december gemiddeld op 3,3 dagen een gesloten sneeuwdek. In de periode 1991–2020 was dat nog maar op 1,7 dagen het geval: een afname van bijna 50%. In de afgelopen jaren lag er zelfs vrijwel nooit sneeuw in de eerste wintermaand. In de vorige eeuw was de kans op een witte kerst 7%. In het huidige klimaat is die kans afgenomen tot 3 à 4%, en dit jaar is die kans dus nog kleiner.
Geleidelijk wordt het kouder, na maandag zakt de temperatuur nog een paar graden verder. De wind maakt het dan koud.
