Het zal je vast niet ontgaan zijn, de afgelopen dagen vielen er behoorlijk wat (onweers)buien in delen van Nederland. Ook vanmiddag en morgen ontstaan er weer onweersbuien. Misschien heb je al gelezen dat de buienradar niet altijd werkt bij dit soort ‘popcornbuien’. Wolken verklikken een naderende bui wel vaak, in deze blog behandelen we een paar wolken die met zware buien te maken hebben.
De kanteelwolk
De altocumulus castellanus is een wolk die ook wel ‘onweerverklikker’ wordt genoemd. Als je deze wolkensoort in de ochtend spot zou het goed kunnen dat er ’s middags een onweersbui ontstaat in de regio. Deze onweerverklikker ontstaat door een onstabiele atmosfeer op middelbare hoogte. Warmt het die dag nog wat verder op, dan krijgt de atmosfeer nog meer energie en kan een onweersbui ontstaan. Uiteraard geeft het zien van deze wolk geen zekerheid, maar als je de kenmerkende kantelen die op onderstaande foto staan ziet is het wijs om rekening te houden met een bui.
De wolken met 'kantelen' worden ook wel onweersverklikkers genoemd.
De stapelwolk
Stapelwolken, ook wel cumuluswolken genoemd is bewolking die vooral verticaal ontwikkelt is. Je hebt verschillende typen cumuluswolken. De vriendelijke stapelwolken die je op typisch Hollandse zomerdagen ziet noemen we cumulus humilis. Als een stapelwolk iets verder uitgroeit wordt het een cumulus mediocris genoemd. De stapelwolken die we deze dagen tegenkomen zijn echter nog veel sterker ontwikkelt en komen veel hoger. Die explosief groeiende stapelwolken noemen we cumulus congestus. Zie je zo’n flink uitgewassen stapelwolk, zoals op de foto hieronder, dan doe je er goed aan om de buienradar de komende tijd in de gaten te houden. Een cumulus congestus kan namelijk uitgroeien tot een cumulonimbuswolk, waaruit het vaak flink plenst.
Deze groeiende stapelwolk zou zomaar tot een onweersbui kunnen uitgroeien.
De onweerswolk
Het welbekende ‘aambeeld’ is onderdeel van een onweerswolk, ofwel een cumulonimbus. Deze wolken ontstaan als er veel vocht in de lucht zit, de atmosfeer voldoende instabiel is en er een stijgbeweging aanwezig is. De cumulonimbus kan tot een hoogte van wel 15 kilometer groeien. Op grote hoogten kan de donderwolk niet verder omhoog groeien en zet hij dus naar de zijkant uit. Vandaar dat we ze vaak de vorm van een aambeeld hebben. Als je een cumulonimbuswolk in de buurt ziet kun je beter snel schuilen, het komt onder zo’n wolk namelijk met bakken uit de hemel. Ook komt onweer vaak voor en kan het onder de ‘juiste’ omstandigheden ook flink hagelen. Omdat deze donderwolk zo hoog is kun je hem vaak van erg ver al zien aankomen.
Een hoge cumulonimbuswolk kun je van kilometers afstand zien.
Mammatus
Rondom een onweersbui komt een bijzondere soort bewolking voor: mammatus. Onder aan een cumulonimbus ontstaan er koude druppeltjes door condensatie. Koude lucht daalt, dus die koude druppeltjes dalen ook. Ze zakken door en vormen dan een bol onder de wolk. Over het algemeen zijn de bollen 2 kilometer in doorsnee en hangen ze zo’n 500 meter onder de echter wolk. De naam ‘mammatus’ is afgeleid van het Latijnse mamma (borst/uier), hoe de naamgeving tot stand is gekomen behoeft waarschijnlijk geen uitleg…
Zeker als een ondergaande zon de mammatus belicht zijn ze een lust voor het oog.
Undulatus Asperitas
Deze wolk wordt ook wel ‘bubbelwolk’ genoemd en is relatief jong, pas in 2015 werd de Asperitas officieel als wolkensoort erkent. Eigenlijk is er nog niet heel veel bekend over de bubbelwolk. Hij wordt vaak geobserveerd rondom onweersbuien, maar zelf draagt de wolk niet bij aan een bui. De wolk heeft wat weg van een deinende zee en ontstaat waarschijnlijk als er veel windschering is. Windschering is het verschil in wind op hoogte, als de wind bijvoorbeeld sterk toeneemt naarmate je hoger in de atmosfeer komt is er veel windschering aanwezig.
Er is nog best veel onbekend over de Undulatus Asperitas, maar mooi is deze soort bewolking wel!
De shelf cloud
De Nederlandse naam van een shelf cloud is eigenlijk plankwolk, maar die naam doet eigenlijk af aan het spektakel dat zo’n wolk vaak brengt. De meeste shelf clouds zijn te zien voor een zware onweersbui. Ze ontstaan doordat koude lucht van hoogte naar het aardoppervlakte zakt. De warme lucht die beneden zit wordt dan omhoog gedrukt en condenseert daar. Dit resulteert in een afgeplatte ‘rollende’ wolk aan de voorzijde van een bui. Onder een plankwolk komen flinke windstoten voor door de dalende koude lucht. De shelf cloud wordt vaak gevolgd door intense neerslag, een schuilplaats is dus geen overbodige luxe als je deze wolk tegenkomt. Morgenavond lijken de omstandigheden goed voor de ontwikkeling van een shelf cloud, dat wordt afwachten dus!
Een shelf cloud is misschien wel een van de meest indrukwekkende wolken die in Nederland voorkomen.
Vanmiddag, morgen en begin volgende week volgen er nog een aantal onweersbuien in Nederland. Je weet nu op welke wolken je kan letten rondom zo’n onweersbui. Mocht je nou toevallig zo’n wolk tegen het lijf lopen en er een mooie foto van maken, dan kan je hem altijd insturen!
