Voordat wij in het Nederlands maandnamen zoals ‘januari’, ‘februari’ etc. gingen gebruiken, hadden we al oude namen voor alle maanden. Deze maanden hadden vooral met de landbouw en veeteelt te maken. Oktober werd voorheen de wijnmaand genoemd, omdat dit de maand is waarin van oudsher de druiven voor wijn geoogst werden.
Tegenwoordig zijn de druiven al veel eerder rijp voor de oogst, en worden de druiven vaak al in augustus of september geoogst. Was 2022 een goed wijnjaar? In deze blog vertellen we je daar meer over.
Het druivenseizoen
De oogst van druiven is afhankelijk van de weersomstandigheden en van plagen en virusuitbraken. Zodra de knoppen zich openen in maart is de plant gevoelig voor vorst en hagel. De druivenplant is ook gevoelig voor extreme regenval en extreme hitte. Als de wijngaard te nat is en er plassen ontstaan, is dat erg slecht voor de wortels van de druif.
De kwaliteit van een druivenseizoen bestaat uit twee delen. 1) De smaak van de druiven en 2) de omvang van de oogst. De smaak is afhankelijk van de zonneschijn. Bij meer zonneschijn hebben druiven meer suiker, maar teveel suiker zorgt voor een zure wijn.
2018 geldt als een goed wijnjaar in West-Europa, 2017 was juist een slechter wijnjaar door late nachtvorst.
Het seizoen van 2022
Deze zomer was in West-Europa zeer zonnig en bijzonder warm. Hierdoor werden de druiven snel rijp en hebben ze een hoog suikergehalte. Europa had echter ook te maken met langdurige droogte en dagen met extreme temperaturen. Druiven zijn juist een van de gewassen die goed tegen hitte en droogte kunnen. Maar, wanneer de hitte in combinatie met droogte zo extreem wordt als de afgelopen zomer, dan overleven steeds minder druiven de zomer. De druiven die wél overleven zijn van hogere kwaliteit door een hoger suikergehalte.
In heel Europa viel de oogst ruim een maand eerder dan een eeuw geleden, en zo’n 1-2 weken eerder dan afgelopen jaren. Eind Juli werden rond de Middellandse Zee de eerste druiven geplukt, pas eind augustus werden de eerste druiven in Duitsland geplukt.
De meest bekende wijnregio’s in Europa. Aangepast van: CORINE land cover 2006 uit Dunn et al. (2017).
In Catalonië wordt sinds de 17de eeuw bijgehouden wanneer de druiven geplukt zijn. In deze regio is het nog nooit voorgekomen dat de druiven zó vroeg geplukt werden.
Door de droogte is de oogst kleiner, het zwaarst getroffen zijn Spanje en Portugal met soms een wel 70% kleinere oogst van bijvoorbeeld Port wijn. De meest noordelijke wijngaarden in bijvoorbeeld Duitsland zijn het minst getroffen door de droogte. Vooral oude druivenplanten hebben de droogte overleeft. Oude druivenplanten hebben diepe wortels, terwijl de jonge druivenplanten met ondiepe wortels eerder doodgaan.
Doordat West-Europa ook veel zonneschijn had, is het suikergehalte van de druiven wel hoog.
Schade door hagelbuien kwam niet op grote schaal voor, er zijn twee regio’s getroffen door hagelbuien. In juni troffen hagelbuien het zuidwesten van Frankrijk, met bijvoorbeeld Bordeaux wijnen. Ook wijngaarden in de Provence hebben last gehad van hagelbuien in augustus.
De omgeving van Bordeaux had deze zomer naast extreme droogte en hittegolven ook met natuurbranden te maken. Hierdoor hingen er in deze regio veel minder druiven in de wijngaard, maar was de kwaliteit desondanks nog erg hoog.
Een wijngaard in Frankrijk (2022). Bron: Corinne de Kroon
Wijngaarden in Nederland?
In Nederland nemen de wijngaarden de laatste jaren in aantal toe. De planten worden ook gesterkt door een stijgende gemiddelde temperatuur, daardoor neemt de opbrengst ook toe. In Nederland worden de wijnen iets later geoogst, meestal september of begin oktober. In de laatste weken van de rijping is het belangrijk dat er niet te veel neerslag valt, en het vrij warm en zonnig is. Helaas is het in de 2de helft van september zeer nat en vrij koel geworden, wat minder gunstig is voor de rijping van de druiven. Ook hebben wijngaarden rond de Maas nog te maken met schimmelinfecties door het hoogwater van 2021.
Klimaatverandering
Het klimaat is in Nederland nu al warmer geworden dan het klimaat van de vorige eeuw. Dit is nu gunstiger voor wijngaarden in Duitsland en Nederland. Maar als we in de toekomst kijken, dan gaat een verdere opwarming van meer dan één graad juist ten koste van de wijngaarden. Bovendien zouden extreme hagelbuien, overstromingen, bosbranden dan onomkeerbare schade kunnen toebrengen aan wijngaarden. Dit gevaar is het grootste in de gebieden waar wijngaarden diep in de cultuur geworteld zijn, zoals Frankrijk, Italië en Spanje. Sommige wijngaarden in Frankrijk overwegen alle druiven te vervangen die beter bestand zijn tegen hitte en droogte, dat zou een grote verandering in de smaak van wijn veroorzaken.
Conclusie
De wijnoogst was dit jaar uitzonderlijk vroeg, in sommige regio’s zelfs een maand eerder dan normaal. Het hele groeiseizoen werd dit jaar vervroegd door de warmte. Zo kwamen er eerder knoppen, bloeiden de druiven eerder en was de oogst ook vervroegd. Het vervroegde druivenseizoen is een duidelijk teken van de voortschrijdende klimaatverandering.
Door extreme droogte, hittegolven en enkele hagelbuien was de oogst kleiner dan normaal. De kwaliteit van de wijnen door de uitbundige zonneschijn wordt naar verwachting juist bijzonder hoog.
