Deze week is het rustig weer met de temperatuur rond normaal voor de tijd van het jaar. Daarnaast blijft het droog. Dat heeft allemaal te maken met een hogedrukgebied dat momenteel boven ons land ligt. Maar een hogedrukgebied betekent niet altijd een dergelijk weerbeeld.
Wat is een hogedrukgebied?
Een hogedrukgebied is een gebied waarin de (atmosferische) luchtdruk hoger is dan de directe omgeving. Op de weerkaarten worden gebieden van hoge druk met een "H" aangetoond.
In vergelijking met lagedrukgebieden bewegen de meeste hogedrukgebieden als een slak over het aardoppervlak. Ze kunnen zelfs dagen lang boven een bepaalde regio blijven hangen.
Hoe ontstaat een hogedrukgebied?
Er zijn drie verschillende soorten hogedrukgebieden, namelijk een dynamisch hogedrukgebied, een thermisch hogedrukgebied en een orografisch hogedrukgebied. De namen zeggen het eigenlijk al hoe deze gebieden van hoge druk ontstaan, maar hier even een uitleg:
Dynamisch hogedrukgebied
Het woord "dynamisch" betekent beweging en hier gaat het dus om het bewegen van lucht: een dynamisch hogedrukgebied ontstaat door het samenstromen van lucht. Dit hogedrukgebied komt voornamelijk voor op hogere hoogte in de atmosfeer.
Thermisch hogedrukgebied
Het woord "thermisch" laat je weer denken aan temperatuur en dat is precies hoe dit hogedrukgebied ontstaat: bij grote verschillen in de luchttemperatuur. In de winter koelt de lucht dichtst bij het aardoppervlak sneller af dan de lucht erboven (dat komt door uitstraling). Daardoor komen de luchtdeeltjes dichter bij elkaar, waardoor de druk toeneemt. Een bekende dergelijk hogedrukgebied is het Siberisch Hoog dat tijdens de winter vaak boven Siberië blijft hangen.
Orografisch hogedrukgebied
Een orografisch hogedrukgebied ontstaat door een verschil in het reliëf van een landschap. Soms, als de lucht horizontaal recht op een berg af stroomt, ontstaat aan de voet van de berg een hoge druk door stuwing. Door de stuwing stijgt de lucht. Als er ook wat vocht in de lucht zit, kan er dan neerslag ontstaan. Deze wordt weer orografische neerslag genoemd. Zelfs bij de Veluwe krijgen we met deze soort neerslag te maken.
Huidige situatie
Wat voor hogedrukgebied het ook al is, de meeste mensen denken dat een hogedrukgebied altijd met vriendelijk weer gepaard gaan. (Vriendelijk weer hier betekent natuurlijk droog weer met veel zon en weinig wind.) In de meeste gevallen klopt dat, maar niet altijd. Als je bijvoorbeeld nu naar buiten kijkt, is het wel droog en rustig, maar het is even zoeken naar de zon. Dat komt door wat voor lucht wordt aangevoerd rond het hogedrukgebied.
Momenteel stroomt rond het hogedrukgebied koude, vochtige lucht vanuit het westen/noordwesten het land binnen. Dat betekent dat er wel wolken kunnen vormen. Voor wolken om echter uit te groeien tot buien, moet de lucht kunnen stijgen. Met een hogedrukgebied kan dat niet gebeuren, want de lucht wordt naar het aardoppervlak "geduwd". In de meteorologische taal staat dit bekend als "subsidentie".
Subsidentie gaat vaak gepaard met een inversie (het stijgen i.p.v. dalen van de temperatuur met hoogte). De wolken die dan wel ontstaan onder de inversie kunnen niet verder omhoog groeien en spreiden zich dan horizontaal uit. Vandaar dus het weerbeeld van vandaag: een laag van stratusbewolking.
Foto: Erica van Leeuwen-de Bruijn (Goes)
De Russische kou
Soms is de lucht de rond een hogedrukgebied het land binnenstroomt, heel erg droog. Dat gebeurt bijvoorbeeld als het hogedrukgebied boven Scandinavië/Rusland ligt. Dan krijgen we te maken met droge continentale lucht.
Tijdens de winter is het natuurlijk in Siberië/Rusland veel kouder dan hier en ligt daar vaak een dik laag sneeuw. De lucht die dan vandaar aangevoerd wordt, beweegt boven een koude oppervlak, waardoor de lucht zelf ook nog kouder wordt. Dan krijgen we hier in Nederland te maken met de zogenaamde "Russische kou". Deze kou gaat vaak gepaard met heldere luchten en temperaturen onder de normale waarden.
Archieffoto: Wim Jiskoot (Roelofarendsveen)
Hoge druk in de zomer
Als er tijdens de zomer een hogedrukgebied boven het land of boven centraal-Europa ligt, is het ook (hoge) druk op het strand, want dan is het met name warm/heet met heel veel ruimte voor de zon!
Archieffoto: John Dalhuijsen (Zandvoort)
Met een hogedrukgebied boven centraal-Europa, wordt de lucht vanuit een zuidelijke richting aangevoerd. Dat betekent dus warme lucht vanuit Zuid-Europa of zelfs vanuit Afrika. Omdat hogedrukgebieden vaak voor lange tijd boven een bepaald gebied blijven liggen, betekent het dat in een dergelijke situatie een hittegolf voor kan komen. Dat was dan ook afgelopen jaar een keer of wat het geval. Denk maar aan toen het all-time hitterecord werd gebroken op 25 juli 2019 met 40,7 graden in Gilze-Rijen.
Voorlopig hebben we met geen Russische kou of Afrika-hitte te maken. Deze week blijven de maxima rond of net boven de normale 6 graden voor deze tijd van het jaar. Voor echt strandweer, waar tijdens we zelfs in de koude Noordzee kunnen afkoelen, moeten we nog enkele maanden op wachten!
