Zondag is het de kortste dag van 2019. Daarmee wordt natuurlijk niet de lengte van het etmaal bedoeld, maar de lengte van het daglicht (dus de lengte tussen zonsopkomst en zonsondergang). Deze kortste dag van het jaar heeft een specifieke naam en gaat gepaard met een bijzonder moment in de beweging van de aarde rond de zon en om zijn eigen as...
Winterzonnestilstand
Zoals de meeste mensen weten, draait de aarde in een schuine positie in een jaar tijd een baan om de zon. Hierdoor ontstaan de seizoenen, waarbij in onze winter het noordelijk halfrond het minst beschenen wordt.
Het deel van de aarde dat tijdens de verschillende seizoenen wordt beschenen met linksboven de lente, rechtsboven de zomer, linksonder de herfst en rechtsonder de winter in het noordelijk halfrond. (Bron: Wikipedia)
Gedurende het jaar beweegt de zon iedere dag wat hoger of wat lager aan de hemel. Zo bereikt zij haar laagste stand in de winter rond 21/22 december. Op deze dag staat de zon in lijn met de zuidelijke keerkring. Een keerkring is een denkbeeldige cirkel op de aardbol die evenwijdig aan de evenaar is en op ongeveer 23,5 graden afstand ervan ligt. De noordelijke keerkring noemen we de Kreeftskeerkring en de zuidelijke ene de Steenbokskeerkring.
Het weer dit weekend
De winterzonnestilstand wordt op veel plaatsen in het noordelijk halfrond gevierd, bijvoorbeeld in Scandinavië, Iran, India, China en Japan. Zou ook jij hier in Nederland op die dag een feestje hebben, dan moet je wel je paraplu of regenjas meenemen en de Buienradar goed in de gaten houden. Verder blijft het vrij zacht met de maxima rond een graad of 9.
Leuke weetjes en een beetje geschiedenis
- In het verleden markeerde de winterzonnestilstand de dag waarop vee werd geslacht (dat de dieren niet tijdens de winter moesten worden gevoeden) en de dag waarop het gistingsproces van wijn en bier grotendeels is afgerond.
- De laatste zonsopkomst en de vroegste zonsondergang vallen niet per se op de winterzonnestilstand. Dat komt doordat de baan van de aarde rond de zon een ellips vormt en niet een perfecte cirkel. Meer hierover in de blog van 19 december 2017.
- Tijdens de winterse zonnewende blijft het op de noordelijke poolcirkel precies een etmaal lang donker.
- Hoe verder naar het zuiden, hoe langer de daglicht periode. Zelfs is er een verschil tussen Noord- en Zuid-Nederland. In Maastricht hebben ze hartje winter een half uur extra daglicht ten opzichte van de Wadden! In de zomer is dat omgekeerd en is het een half uurtje korter licht in Maastricht dan op Terschelling.
- Zondag is niet de langste nacht en kortste dag in de geschiedenis van de aarde. Sinds het bestaan van de aarde (met de oceanen erop en de roterende maan eromheen) wordt de rotatie van de aarde om zijn eigen as steeds langzamer. In het begin duurde een etmaal maar 6 uur (hier gaat het echt om biljoenen jaren geleden). Dus worden de dagen langer. Je zou denken dat het etmaal van de winterzonnestilstand van 2019 de kortste dag en langste nacht zouden uitmaken, maar dat is dus niet het geval. Er spelen ook andere factoren een rol, bijvoorbeeld het smelten van het ijs op de polen. Dat zorgt er weer voor dat de rotatie van de aarde om zijn eigen as weer iets sneller wordt. Andere factoren zijn onder andere geologische activiteit, aardbevingen en zeestromen. Door al deze factoren in berekening te brengen, kwam het erop dat de langste nacht ooit in de geschiedenis van de aarde in het jaar 1912 was.
- Alle planeten in ons zonnestelsel hebben een zonnewende, omdat ze allemaal gekanteld ten opzichte van hun baan rond de zon zijn.
Deze dagen van december zijn niet voor niets de "donkere dagen" voor Kerst. Vanaf volgende week worden de dagen weer langer en voor je het weet, hebben we het alweer over de zomerzonnestilstand!
