Het zijn de donkere dagen voor Kerst. En met dit grijze weer lijkt het allemaal ook echt somber en duister. De komende dagen wordt dat niet echt beter, met morgen in het noorden van het land zelfs kans op hardnekkige mist of nevel. En dan komt ook nog de kortste dag van het jaar eraan. Op 21 december begint namelijk de astronomische winter. Maar als je zoekt naar een lichtpuntje, dat is dat wel te vinden: De zon gaat alweer later onder!
De langste nacht van deze winter (en van heel 2020) valt dit jaar in de nacht van 20 op 21 december. Dan bedraagt de tijd tussen zonsondergang en zonsopkomst 16 uur, 16 minuten en 47 seconden. Dat is het moment dat het noordelijk halfrond het meest van de zon is afgekeerd en de zon het zuidelijkste punt op de aarde bereikt; de Steenbokskeerkring. Dat is het begin van de astronomische winter. Op de noordpool is het dan permanent donker, en hoe verder je naar het zuiden komt, hoe langer de daglichtperiode duurt. Dat betekent dan ook dat er een verschil is tussen Noord- en Zuid-Nederland. In Maastricht hebben ze hartje winter maar liefst een half uur extra daglicht ten opzichte van de Wadden! In de zomer is dat omgekeerd en is het een half uurtje korter licht in Maastricht dan op Terschelling.
Na 21 december neemt dus de totale daglengte weer toe. De dagen voor kerst zijn dus de donkerste dagen van het jaar. Maar zonsopkomst en zonsondergang verschuiven niet precies hetzelfde mee. Dat komt doordat de stand van de aarde ten opzichte van de zon niet gelijk loopt met het moment dat de zon het hoogste punt aan de hemel bereikt. En dat betekent dat het nu al 's middags iets langer licht is. Toegegeven, het gaat om seconden, maar toch. Op 12 december ging de zon om 16.27 uur en 22 seconden onder. Een week later, op 19 december dus, is dat alweer ruim een minuut later!
Dus als we de langste nacht meemaken, is het 's middags alweer (iets) langer licht. Toch is die nacht van 20 op 21 december de langste, omdat de zon nog wel steeds later opkomt. Dat duurt zelfs tot 30 december. Dan komt de zon pas om 8.48 uur en 08 seconden op. Maar dan zijn de nachten als geheel dus alweer korten omdat de zon later onder gaat.
Overigens wordt de langste nacht van het jaar steeds iets korter. Dat komt doordat de aarde sinds het ontstaan miljarden jaren geleden niet altijd dezelfde draaisnelheid heeft. Op de hele jonge planeet aarde duurde een etmaal maar 6 uur. De aarde draaide dus in 6 uur een rondje om de zon. In de miljoenen jaren daarna is de aarde steeds langzamer gaan draaien. Dat had te maken met zaken als vulkanische activiteit, verschuivende aardplaten en zeestromingen. En zo kwamen we uit op de 24 uur die we nu kennen.
Maar de laatste eeuw draait de aarde weer een fractie sneller. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het smelten van het ijs op de polen. Het vloeibare water heeft een andere energie dan de vaste massa van ijs. Door al deze factoren in een ingewikkelde berekening te wegen, hebben wetenschappers vastgesteld dat de langste nacht ooit in de geschiedenis van de aarde in december van het jaar 1912 geweest moet zijn.
Vanmiddag gaat de zon onder om 16.27 uur en 36 seconden. Misschien is er in het westen van het land iets van te zien. Daar is de grootste kans op nog wat opklaringen. En over een week worden de dagen alweer echt langer....
