Kijken we naar het weerbericht, dan zien we nog weinig van de herfst terug. Komende week zorgt ex-orkaan Erin zelfs opnieuw voor zomerse temperaturen! Toch zijn er tekenen dat de herfst nadert. Ondanks het verwachte zomerse weer is dat natuurlijk niet gek. We zitten inmiddels in de laatste decade van augustus en 1 september, de start van de meteorologische herfst, nadert snel. Waar je aan kan zien dat de herfst nadert vertellen we in deze blog!
Figuur 1: Een web vol dauw in mistige omstandigheden terwijl de zon steeds later opkomt. Alle tekenen van de opkomende herfst samengevat in één foto! Credits: Jolanda Bakker.
Kortere dagen
De langste dag van het jaar (21 juni) is inmiddels alweer bijna twee maanden geleden. Het is goed te merken dat de nachten weer gaan lengen aan het einde van augustus. Morgen, 24 augustus, komt de zon om 06:34u op en gaat ze om 20:44u alweer onder. Een totale daglengte van 14 uur en 10 minuten. Dat is al bijna 2,5 uur korter dan 21 juni, de langste dag bedroeg toen ongeveer 16 uur en 45 minuten. Via deze link vind je de tijden van de zonsondergang en zonsopkomst van de komende dagen.
Figuur 2: De tijden van zonsopkomst- en ondergang in het resterende deel van de maand augustus.
Dit verschil gaan we steeds beter opmerken, en dan met name dat de avonden alweer sneller donker worden. Je herkent het vast wel, opeens moet je in de avond weer de verlichting in huis aanzetten. Dat in de ochtend de zon iets later opkomt is enkel opvallend voor de hele vroege vogels, dat zal dus minder mensen opvallen.
Figuur 3: De tijden van zonsopkomst- en ondergang door het jaar heen.
Het korten van de dagen gaat bovendien steeds sneller. Kijken we naar de daglengte over 2 maanden, dan bedraagt deze 10 uur en 18 minuten. Een verdubbeling van de afname dus in tempo: een teken dat de herfst nadert! De draaiing van de aarde en de schuine stand van de aardas zorgen ervoor dat de dagen eind augustus en in september veel sneller korter worden dan in andere maanden. Hierover schreven we eerder deze blog.
Figuur 4: De verandering van de daglengte in minuten per dag door het jaar heen. Vooral eind augustus en in september gaat het hard met zo'n 4 minuten afname per dag.
Ochtenddauw
Nu de dagen korten, lengen dus automatisch de nachten. Langere nachten betekent een langere periode van afkoeling. Je herkent vast het natte gras of de natte autoruiten in de herfst: de dauw. Ook hieraan kunnen we de nadering van de herfst herkennen.
De lucht waarin we leven bestaat mede uit waterdamp, des te warmer de lucht, des te meer waterdamp de lucht kan bevatten. Koelere lucht kan juist minder waterdamp bevatten. Op het moment dat de lucht te ver afkoelt moet deze overtollige waterdamp de lucht uit. Er ontstaan dan druppeltjes. Dit proces van waterdamp omzetten naar druppeltjes noemen we condensatie. De temperatuur waarbij de lucht verzadigd raakt noemen we de dauwpunt temperatuur.
Door de langere nachten kan het kwik nu gemakkelijker onder het dauwpunt geraken. Helemaal als het helder en windstil is. De warmte van de dag kan dan zonder verstoring zo snel mogelijk worden uitgestraald. Vooral objecten, zoals bijvoorbeeld auto’s, koelen nog gemakkelijker af dan de aarde of wateroppervlakken. Objecten hebben namelijk geen opgeslagen warmte wat langer moet uitstralen om af te koelen. De aarde of een groot meer heeft dat wel en blijft langer warm.
De lucht die vervolgens strijkt langs de koudere objecten wordt gedwongen daar extra af te koelen. Met als gevolg dat de overtollige waterdamp op de objecten wordt omgezet in druppeltjes. De dauw is geboren! Omdat gras veelal is omgeven door lucht zien we hier ook vaak dauwvorming.
Figuur 5: Nat gras door de dauw.
Spinnen
De spinnen in het web zijn voor veel mensen ook een beeld van de herfst. Spinnen gaan we de komende periode steeds meer zien. Feitelijk zijn er in de herfst niet eens meer spinnen dan bijvoorbeeld in de zomer. Echter, ook op de spinnenwebben is de dauw zichtbaar en daarom vallen deze in de herfst extra op. Daarnaast zijn spinnen in de herfst volgroeid en vallen ze extra op. De herfstperiode is ook de paringsperiode en de spinnen zijn dan op zoek naar een partner, waardoor ze extra goed zichtbaar zijn. Spinnen: een voorbode van de naderende herfst.
Figuur 6: Een spin in een web vol dauw, een teken van de naderende herfst.
Mist
Tot slot: mist. Mist hoort echt bij de herfst. Hierbij geldt hetzelfde principe als de vorming van dauw. Als behalve objecten, ook de luchttemperatuur onder het dauwpunt raakt, ontstaat er mist. De lucht is dan vol met kleine waterdruppeltjes die niet meer als waterdamp in de lucht passen. Vanaf augustus gaan de mistdagen in Nederland alweer toenemen. In de maanden juni en juli is het gemiddeld aantal mistdagen in de Bilt 3. In augustus klimmen we al naar 5 dagen met mist en in september naar 6 mistdagen. Meer mist is dus zeker ook een teken dat de herfst nadert.
Figuur 7: Zaterdagochtend was het lokaal mistig in Nederland.
Weerbericht
Ook in de nacht van zaterdag op zondag gaat het flink afkoelen en kan er lokaal wat nevel of mist ontstaan. Begin volgende week lijkt het meer zomer, maar vanaf donderdag lijken we in meer herfstachtig weer terecht gaan komen. Wil je exact weten wat het weer gaat doen de komende dagen? Lees dan hier ons uitgebreide en meest actuele weerbericht.
Figuur 8: De meerdaagse verwachting voor de komende dagen in Nederland. Pas na woensdag lijkt het weer wat om te slaan en meer herfstachtig te worden, al blijft de temperatuur in eerste instantie aan de hoge kant. In het weekend daalt de temperatuur en neemt ook de wind toe.
