Ieder jaar zijn er meerdere sterrenregens te zien. Sommige ervan zijn net wat duidelijker dan andere. Één van de beste meteorenregens dit jaar is zeker de Geminiden, waarvan het hoogtepunt ieder jaar rond 13 en 14 december is.
Sterrenregens, meteorenregens, meteorenzwerm... het is allemaal hetzelfde. Het gaat om zwermen van meteoren, afkomstig van stof en gruis van kometen of planetoïden, zoals asteroïden, die de dampkring van de aarde binnenkomen. Vanwege de wrijving tussen de meteoren en de dampkring "verbranden" ze en vallen ze met een streep van vuur naar het aardoppervlak. Daardoor zijn die stofdeeltjes als "vallende sterren" te zien.
Een stuk ruimtepuin dat de atmosfeer binnendringt en "verbrandt" vanwege de wrijving
Eigenlijk verbrandt een meteoor niet, het VERDAMPT. Maar hoe dan?!
Wrijving
Alles in de ruimte beweegt. Zelfs ook ons eigen zonnestelsel. In de ruimte kunnen stukken steen zoals asteroïden en ander ruimtepuin, tegen hoge snelheden bewegen omdat er geen luchtdeeltjes zijn die ze afremmen (soms wel tientallen kilometers per seconde).
Verder is de ruimte een vacuüm. Alleen rond planeten komt er een dampkring voor, zoals rond de aarde. In zo'n dampkring zijn er verschillende moleculen en deeltjes. Hoe dichter bij je aan het oppervlak van de planeet komt, hoe meer deeltjes tref je aan. Sommige van deze deeltjes zijn (licht) ontvlambaar.
Als zo'n stuk puin dan de dampkring binnendringt, botst het met de verschillende deeltjes. De botsingen zorgen voor wrijving en vervolgens wordt het voorwerp warm. De warmte zorgt weer dat de (licht) ontvlambare deeltjes in de dampkring tot ontbranding kunnen komen.
Door de hoge snelheid wordt het gas vlak voor de meteoor samengeperst. Ook daardoor stijgt de temperatuur. Door de hoge temperatuur verdampt de meteoor of stuk ruimtepuin en vaak zelfs helemaal! Als er nog wat overblijft tegen de tijd dat de meteoor het aardoppervlak bereikt, spreken we van een meteoriet.
De meeste vallende sterren verdampen op ongeveer 80 tot 120 km hoogte in de atmosfeer, dus in de mesosfeer.
De kleuren van vallende sterren
Vallende sterren hebben verschillende kleuren, oftewel de kleur van de verbranding is niet altijd hetzelfde. Dat komt omdat de meteoren chemisch verschillend samengesteld zijn. Ook speelt de ionisatie in de atmosfeer een rol. Bijvoorbeeld een rode streep kan duiden op de aanwezigheid van silicium, geel op ijzer, paars op calcium, blauw/groen op magnesium of koper en oranje op natrium.
De verschillende kleuren van vallende sterren (bron: AccuWeather)
Soms heeft een meteoor verschillende kleuren, zoals in deze foto hieronder.
Foto: Ramon Oost, Terschelling (12 augustus 2018)
Hoe krijgen meteorenregens hun naam?
Soms hebben de vallende sterren hun oorsprong op hetzelfde punt in de hemel, genoemd de radiant. Waar deze radiant ligt, wordt dan vaak ook de naam van de meteorenregen. De oorsprong van de Geminiden ligt in het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini). Dus vandaar de naam Geminiden.
Bron: Till Credner via Wikipedia
Wat zijn de Geminiden?
De Geminiden zijn stofdeeltjes van de uitgedoofde planetoïde Phaethon die de dampkring van de aarde als meteoren binnendringen en vervolgens "vallende sterren". Ze waren voor het eerst in 1862 waargenomen.
Deze vallende sterren zijn gelig van kleur met een korte spoor en bewegen heel snel. Gemiddeld zo'n 35 km/s, oftewel 124.560 km/uur!
De Gemini-meteorenregen is een jaarlijks fenomeen dat van 11 tot 16 december zichtbaar is. Het hoogtepunt valt normaal rond 13 à 14 december. Het aantal zichtbare vallende sterren verschilt van jaar tot jaar en kan oplopen tot 160 meteoren per uur.
Hoe zit het dit jaar?
Het hoogtepunt van de Geminiden valt dit jaar overdag. Om precies te zijn op woensdag 14 december om 11.15u. Maar de avond/nacht ervoor en erna zijn deze vallende sterren zeker nog te zien.
Roet in het eten...
Foto: Martha Kivits (Waalwijk)
Vorige week was het vollemaan. Dat betekent dat ook deze week de maan nog vrij fel is (het is voor ongeveer 65% verlicht) en ervoor kan zorgen dat de Geminiden minder goed zichtbaar zijn. Wel komt de maan pas om 22.34uur de avond van 14 december op, dus...
Het beste kijkmoment valt dan op woensdagavond rond 22.30u wanneer er zo'n 25 tot 36 meteoren per uur te zien zijn.
Waar moet je heen kijken?!
Tijdens "het beste kijkmoment" ligt de radiant van de Geminiden op ongeveer 42 graden boven de oostelijke horizon. Naarmate de tijd verstrijkt, beweegt dit gebied richting de westelijke horizon.
Is het lastig het sterrenbeeld Tweelingen te vinden? Doe dan het volgende:
- Kijk woensdagavond rond 22.30 naar de oostelijke horizon (daar waar de zon opkomt)
- Leg je armen 90 graden uit elkaar met de ene arm wijzend naar de oostelijke horizon en de andere wijzend naar recht boven je hoofd
- Beweeg de arm die naar de horizon wijst naar de andere arm, en stop rond de helft
- Ongeveer daar kun je de vallende sterren zien, oftewel hebben ze hun oorsprong
En het weer?!
Vanavond en komende nacht maakt een groot deel van Nederland al een goede kans de vallende sterren te spotten, want op veel plaatsen is het helder. Wel ontstaat er later in de nacht in het noorden en oosten wat mist. Ook is het koud met ruim onder het vriespunt. Op sommige plaatsen kan het zelfs matig vriezen! De Geminiden zijn helaas bijzonder scherp gepiekt. Dat betekent dat er vanavond een stuk minder ervan te zien zijn. Rond 20.00u is de beste tijd om te kijken. Dan ligt de radiant ongeveer 20 graden boven de oostelijke horizon.
Daarna blijft het 's avonds en 's nachts koud. Ook komt er wat bewolking aan, maar tijdens het beste kijkmoment lijkt er toch in een groot deel van het land opklaringen te zijn. Daarbij blijft het vrijwel overal droog en staat er niet heel veel wind.
Doe dus maar een dikke jas aan, ga even op zoek naar een donker plekje (met zo min mogelijk lichtbezoedeling, dus weg van dorpen en steden) en met een beetje geluk kun je tijdens deze meteorenregen een heel aantal wensen maken!
