Actueel

De föhnwind: zonnig aan de ene kant, bewolkt aan de andere

La Palma

Wie weleens in de bergen komt, heeft het misschien zelf meegemaakt: aan de ene kant van het gebergte is het bewolkt en regent het, terwijl het aan de andere kant ineens opvallend warm en zonnig is. Dit is het effect van de föhnwind - een bekend verschijnsel in bergachtige gebieden, maar soms ook dichter bij huis merkbaar.

Loefzijde en lijzijde
Wanneer wind tegen een groot gebergte botst, kan de lucht er niet omheen en moet het omhoog. De kant waar de wind tegen de berg aan duwt, noemen we de loefzijde. Hier wordt de lucht omhoog geduwd, waardoor het afkoelt. Koude lucht kan minder vocht vasthouden dan warme, dus condenseert het vocht, ontstaan er wolken en valt er neerslag. Vandaar het ezelsbruggetje: loefzijde, droefzijde.

Loef- en lijzijde.png
Schematische uitleg van het föhn-effect.

Aan de andere kant van de berg, de lijzijde, is de situatie heel anders. De lucht die aan deze kant daalt, is een stuk droger. Het meeste vocht is er immers aan de loefzijde al uit geregend. Doordat de lucht tijdens het dalen opwarmt zonder water te kunnen verdampen, wordt het aan de lijzijde sneller warm. Deze kant van de berg is dus vaak zonniger en warmer: lijzijde, blijzijde. Deze warme wind aan de lijzijde van het gebergte wordt ook wel de föhnwind genoemd.

Stau en föhn
In Duitstalige gebieden worden deze effecten vaak aangeduid met de termen stau (stuwing) en föhn. Stau verwijst naar de loefzijde, waar lucht opstuwt tegen het gebergte en neerslag ontstaat. Föhn slaat op het verschijnsel aan de lijzijde: de warme, droge wind die naar beneden stroomt. Samen zorgen ze voor een opvallend contrast in het weerbeeld tussen de twee kanten van het gebergte.

Föhn effect.png
Het föhn-effect is duidelijk zichtbaar: aan de ene kant van de bergketen hangt een dik wolkenpakket, terwijl aan de andere kant nauwelijks wolken te zien zijn. (bron: Dominic Dahnke, Getty.)

Ook in Nederland?
Hoewel we in Nederland geen grote bergketens hebben, komt een soortgelijk effect hier soms ook voor, bijvoorbeeld in Zuid-Limburg. Als de wind uit het zuiden komt, moet deze eerst over de Ardennen in België. Net als bij bijvoorbeeld de Alpen wordt de lucht hier omhoog geduwd, valt er neerslag aan de loefzijde (de Ardennen), en daalt de wind daarna droger en warmer aan de lijzijde: in dit geval Zuid-Limburg. Zo kan het daar opeens zonnig en warm zijn, terwijl het in de rest van Nederland bewolkt en regenachtig is.

De föhnwind is een fascinerend verschijnsel dat grote invloed kan hebben op het weer. Of het nu in de Alpen is of in de heuvels van Zuid-Limburg, het principe blijft hetzelfde: stijgende lucht aan de ene kant van een berg zorgt voor wolken en regen, terwijl de dalende, droge lucht aan de andere kant zorgt voor zon en warmte.

Stijgende wolken (2).gif
De wolken aan de loefzijde van de berg worden snel omhoog geduwd. (video: Luca Baan)


17-08-2025 om 13:30 door Nynke Bekkers


Lees meer:

Een moment geduld aub...
Een moment geduld aub...