Vandaag valt het in een groot deel van het land misschien nog wat tegen, maar in het zuidwesten wordt het vandaag al zomers warm bij veel zonneschijn. Morgen zal de zomerse grens vrijwel overal worden gepasseerd en wordt het lokaal zelfs tropisch warm! Na wat lagere temperaturen op donderdag en vrijdag, belooft het kwik vanaf zaterdag weer omhoog te gaan, al is de onzekerheid nog altijd noemenswaardig… Interessant is dat de ene warmte de andere niet is. Hoe wij de warmte ervaren, hangt namelijk van veel factoren af, waarover we in deze blog meer uitleggen! Bovendien blikken we vooruit naar de mogelijk zeer hoge temperaturen op lange termijn…
Veel zonneschijn en vrij hoge temperaturen: ook op de stranden zal het morgen goed toeven zijn. Foto: Anne-Marie van Iersel, Vlissingen.
De mens en warmte
Hoe wij als mens warm weer ervaren, hangt van veel zaken af: zonnestraling, windsnelheid, maar vooral de luchtvochtigheid. De mate van overdracht van warmte tussen ons lichaam en de buitenlucht kan worden aangeduid door de zogenaamde hitte-index. Je kent het wel: als wij het warm krijgen, dan gaan we zweten. Zweten is hét afkoelingsmechanisme van ons lichaam. Op het moment dat we zweten, verdampt het op onze huid en verdamping is een proces dat energie kost. Deze energie wordt onttrokken aan ons lichaam met als gevolg dat we afkoelen. Dit afkoelingsmechanisme verloopt onder bepaalde omstandigheden echter een stuk gemakkelijker…
Hiervoor moeten we even kijken naar de luchtvochtigheid. Wanneer de luchtvochtigheid relatief hoog is, dan zal verdamping moeilijker plaatsvinden. Er kan dan simpelweg minder waterdamp aan de lucht toegevoegd worden, aangezien de lucht er al relatief vol mee zit. Hoe hoger de luchtvochtigheid, hoe lastiger verdamping dus zal plaatsvinden. Bij een hoge luchtvochtigheid verdampt ons zweet dus minder snel en koelen we minder snel af. De kans op klachten als oververhitting en het krijgen van een zonnesteek nemen bij vochtige hitte dan ook snel toe. We blijven simpelweg dus een stuk warmer en dat is dus de reden dat de ene keer 25 graden bijvoorbeeld een stuk vervelender/drukkender aanvoelt dan de andere keer: de ene warmte is dus de andere niet!
De wind speelt óók een kleine rol bij de afvoer van warmte. Meer wind zorgt er in het algemeen ook voor dat verdamping nét wat makkelijker plaatsvindt en onze warmte dus ook wat makkelijker kan worden afgevoerd. Echter, de luchtvochtigheid speelt verreweg de grootste rol in hoe wij mensen hoge temperaturen ervaren. Hoe bepaalde temperaturen bij een bepaalde luchtvochtigheid aanvoelen, is weer te geven met de zogenaamde hitte-index.
De zogenaamde hitte-index geeft aan hoe de werkelijke temperaturen in combinatie met de heersende relatieve luchtvochtigheid aanvoelen.
Het feit dat verdamping energie kost, klinkt misschien nogal abstract, maar we kunnen het ook zien in de temperaturen op aarde. Kijk maar eens even mee naar volgend voorbeeld. Op de evenaar, in de tropen, is de luchtvochtigheid veel hoger dan in de woestijn. Dat is dan ook precies de reden dat de maximumtemperaturen in de woestijn veel hoger uitkomen dan in de tropen. In de droge woestijnlucht kan het met gemak 50 graden worden, terwijl het kwik in de tropen vaak niet hoger uitkomt dan een graad of 30/35 (wat natuurlijk ook al érg warm is). Verdamping van het vele vocht in de tropen kost simpelweg energie en dat houdt de stijging van de temperatuur tegen. We zien dit proces ook terug in de nacht. Bij afkoeling kan condensatie optreden en bij condensatie komt juist warmte vrij. Dat is dan weer de reden dat de nachttemperaturen in de tropen juist veel hóger liggen dan in de woestijn! Kortom: de dagelijkse gang in de woestijn is in de droge lucht veel groter dan in de vochtige tropen.
Hittestress
Bij aanhoudend hoge buitenluchttemperaturen kan ons lichaam ‘stress’ gaan ervaren doordat wij mensen (maar zeker ook dieren!) onze warmte heel lastig kwijt kunnen en er lichamelijke klachten kunnen gaan optreden bij het niet nemen van de juiste maatregelen. We kunnen bijvoorbeeld last krijgen van slaapproblemen, gedragsveranderingen, moeheid en nog veel meer! Wij als mensen zullen ons simpelweg moeten aanpassen aan de hitte. In landen die vaak te maken krijgen met langdurig hoge temperaturen, zoals rondom de Middellandse Zee, doen ze dat dan ook door bijvoorbeeld het houden van een siësta.
Langdurig hoge temperaturen zijn vooral voor ouderen en kwetsbaren vaak niet fijn. Ook voor inwoners van grote steden bestaat er tijdens hittegolven een grotere kans op hittestress. In de stad is het vrijwel altijd een stuk warmer dan het omliggende land. De stenen en het asfalt warmen snel op en zorgen er vooral ’s nachts voor dat de warmte ‘gevangen’ blijft in de stad: het bekende hitte-eilandeffect! Zoals hierboven al even genoemd, krijgen ook dieren last van hittestress bij onaangename warmte. Het is dus zaak om tijdens warme dagen ook dieren in de gaten te houden en voor verkoeling te zorgen.
Hittestress: je lichaam kan het nogal zwaar krijgen wanneer hoge temperaturen gepaard gaan met een relatief hoge luchtvochtigheid.
Hoe warm wordt het?
Laten we eens even kijken naar de meest recente weerberekeningen en weersverwachtingen. Voor dat we de kansen op extreme hitte voor eind deze week en begin volgende week bespreken, kijken we eerst even kort naar deze week. Vandaag start de dag, met uitzondering van Zeeland, nogal bewolkt en soms zelfs wat druilerig. Gedurende de dag komt de zon vanuit het zuidwesten steeds vaker erbij en uiteindelijk loopt het kwik in het zuiden en zuidwesten al op naar zomerse waarden. Morgen wordt de warmste dag, want met veel zon en de aanvoer van warme lucht bij een zwakke zuidelijke stroming, loopt het kwik snel op. Het wordt zo’n 25 graden in het noordwesten, 28 graden in het midden tot mogelijk ruim 30 graden in het uiterste zuiden.
Op woensdag, die lange tijd qua temperatuur nogal onzeker was, wordt de warmte vanuit het noordwesten langzaam verdreven. Het betekent vrij grote verschillen met aan de kust en in het uiterste noordwesten temperaturen van iets boven de 20 graden, terwijl het in het zuidoosten mogelijk nog tropisch warm kan worden. Op donderdag en vrijdag doen de temperaturen in heel het land een stapje terug, maar nog altijd liggen de temperaturen rond een graad of 23 in het midden van het land bij vrij veel zonneschijn: heerlijk zomerweer dus!
Maar daarna: extreme hitte?
Al een tijd lang kijken meteorologen soms met verbazing naar de weerkaarten die enkele weermodellen laten zien. Vooral de hoofdrun van het Amerikaanse weermodel liet de afgelopen dagen af en toe temperaturen zien van wel 45 graden (?!) voor begin volgende week… We moesten ons hoofd natuurlijk koel houden, maar daar was reden genoeg voor, zeker wanneer we zagen dat deze berekening regelmatig aan de bovenkant van de zogenaamde ‘pluim’ zat. Echter, we moeten eerlijk zijn: helemaal alleen was deze berekening zeker niet… Het kan echter ook zijn dat een bepaalde systematische fout in het weermodel bijvoorbeeld de trigger is voor deze uitschieters en het model de omstandigheden aan de grond en/of in de lucht bij bepaalde aspecten niet realistisch simuleert. Het is en blijft immers een model…
Een feit is in ieder geval dat érg hete lucht vanuit Zuid-Europa staat te trappelen om naar het noorden te trekken later deze week. De vraag is simpelweg nog even hoever noordelijk deze hitte gaat uitkomen. De onzekerheid is nog altijd erg groot en een kleine verschuiving van de drukgebieden in onze omgeving kan al grote gevolgen hebben voor de temperatuur in ons land aangezien de grens tussen koele lucht ten noorden van ons en erg hete lucht ten zuiden van onze omgeving nogal smal lijkt te gaan zijn. Dat de lucht heet is, is wel duidelijk. Zo worden in het zuiden van Spanje en Portugal lokaal zelfs temperaturen gehaald van wel 47 graden de komende dagen! Hitte zijn ze daar wel gewend, maar dit is ook voor daar érg extreem. In combinatie met droogte neemt de kans op bosbranden dan ook snel toe in Zuid-Europa…
In de nieuwste berekeningen van de hoofdrun van het Amerikaanse weermodel van vanochtend vroeg zijn de temperaturen wat minder extreem, maar met nog altijd enkele 39’ers in het zuiden blijven de berekende temperaturen bijzonder hoog. De warmte zou dan vooral vanaf zondag het land in stromen met op grote schaal al tropische temperaturen. Hoe lang deze warmte vervolgens aanhoudt, is simpelweg nog even afwachten. De onzekerheid moet echter sterk benoemd worden, want er lijkt nog niets beslist!
Goed in deze situatie is om even de pluim erbij te pakken, dan zien we álle aparte berekeningen én waar de hoofdrun zich bevindt ten opzichte van de andere berekeningen en daarmee ook de onzekerheid. Laten we eens even kijken naar de pluim van het Europese weermodel, ECMWF, waarvan de hoofdrun sowieso al wat gematigder was dan de hoofdrun van het Amerikaanse weermodel.
De pluim: nog altijd grote onzekerheid vanaf het weekend!
In de pluim van vanochtend van het Europese weermodel zien we de hoge temperaturen voor morgen duidelijk terug. Vanaf woensdag tot vrijdag gaat het kwik stapsgewijs wat naar beneden, maar vanaf zaterdag stroomt warmere lucht naar verwachting weer ons land in. Hoe warm het zal worden, is simpelweg nog niet te zeggen. De onzekerheid vanaf zondag en vooral maandag is énorm. Op maandag ligt de spreiding voor het midden van het land op 19 graden tot ruim 35 graden… Op dinsdag is de spreiding zelfs nóg groter. Opvallend is dat de hoofdrun van vanochtend op maandag duidelijk nogal onderin ligt qua temperatuur, er zijn nog veel leden die het tropisch warm laten worden en zelfs nog wat meer dan 35 graden. Het komt simpelweg op de details aan uiteindelijk en zoals eerder aangegeven: een kleine verschuiving, wat op deze termijn zeker mogelijk is, kan grote gevolgen hebben voor de uiteindelijke temperaturen. Er valt nog weinig te zeggen over de exacte temperaturen, maar dat de temperaturen vanaf het weekend flink omhoog gaan, lijkt een zekerheid.
In de pluim van het Europese weermodel ECMWF van vanochtend zien we de onzekerheid vanaf het weekend sterk toenemen. Voorlopig is er qua eventuele extreme hitte later deze week en begin volgende week nog niets beslist. Het is bovendien natuurlijk ook nog vrij ver weg allemaal. De spreiding is nog erg groot, maar hogere temperaturen vanaf het weekend lijken wel een zekerheid te zijn waarbij vooral het zuiden alweer kans maakt op 30'ers vanaf zondag.
Feit is ook dat de droogte in ons land zal verscherpen. Of we nu te maken krijgen met 25 graden, 30 graden of zelfs 35 graden: neerslag lijkt voorlopig zo goed als uit te blijven. Pas vanaf dinsdag zien we in de pluim wat neerslagsignalen, waarschijnlijk door het verdrijven van de mogelijk zeer warme lucht. Dit is natuurlijk nog veel te ver weg, maar deze week regeren in ieder geval nog de hogedrukgebieden in onze omgeving en dit zal het neerslagtekort verder en verder doen oplopen… Check voor de details van het weer altijd even ons meest actuele weerbericht!
Relatief veel zonneschijn en vrij hoge temperaturen in combinatie met de afwezigheid van neerslag zal de droogte de komende dagen snel laten toenemen in ons land. Foto: Ben Saanen, Budel.
