Wie de nieuwe indrukwekkende documentaire van David Attenborough (‘A Life on Our Planet’) al heeft gezien, heeft waarschijnlijk ook al gezien dat oceanen een extreem belangrijke rol hebben bij het in balans houden van het klimaat op aarde. Vaak zien we de gevolgen van klimaatverandering wereldwijd vooral op land, maar kunnen we ónder het wateroppervlak ook zien wat klimaatverandering daar voor impact heeft en kan het ons nog helpen bij het tegengaan van klimaatverandering?
Het broeikaseffect: iedereen kent het inmiddels wel. Broeikasgassen als koolstofdioxide (CO2) en methaan (CH4) dragen bij aan de opwarming van de aarde.
Oceanen als klimaatbuffer
Het is natuurlijk ook volstrekt logisch dat de oceanen, die ruim 70% van het oppervlak van de aarde in beslag nemen, héél belangrijk zijn voor het klimaat op aarde. De atmosfeer en de oceanen hebben een grote invloed op elkaar, aangezien ze natuurlijk ook in direct contact met elkaar staan. Warmte en vooral vocht worden constant uitgewisseld. Denk maar bijvoorbeeld eens aan fenomenen als de El Niño, La Niña, (de kracht van) orkanen en de Golfstroom: allemaal processen waarbij de uitwisseling tussen oceaan en atmosfeer van groot belang is.
Eén ding wat zeker is, is dat oceanen fungeren als enorme buffer voor de wereldwijde klimaatverandering. Ze nemen enorme hoeveelheden CO2 op vanuit de atmosfeer. Zoals bekend, is CO2 een belangrijk broeikasgas en dus zorgt dit ervoor dat de opwarming van onze planeet enigszins wordt beperkt. Daarnaast nemen de enorme wateroppervlaktes ook grote hoeveelheden warmte op. De klimaatverandering zorgt er dus niet alleen voor dat de wereldwijde luchttemperatuur toeneemt, de temperatuurstijging zien we ook zeker terug in de watertemperatuur van de oceanen. Echter, aangezien water zich veel langzamer laat opwarmen dan lucht, gaat de gemiddelde stijging van de oceaantemperatuur langzamer dan de stijging van de gemiddelde luchttemperatuur.
Oceaan en atmosfeer staan direct met elkaar in contact. Oceanen, die ruim 70% van het oppervlak van de aarde in beslag nemen, zijn van groot belang voor het klimaat en andere weerfenomenen op aarde.
Maar er zijn ook nadelen…
Tóch kunnen de oceanen niet eindeloos CO2 blijven opnemen. Het kan afnemen door verzadiging en ook kan de bufferwerking verminderen door de hogere watertemperatuur. Bij een hogere temperatuur is de oplosbaarheid van CO2 lager en kan de opname ervan afnemen. Meerdere factoren zullen bij een opwarmend klimaat ervoor zorgen dat de functie van de oceanen als natuurlijke klimaatbuffer langzaam maar zeker gaat afnemen.
De opname van CO2 en warmte is zeker niet alleen maar voordelig: de kwaliteit van de oceanen wordt er namelijk niet beter op… CO2 vormt in water het stofje koolzuur (H2CO3) en dit koolzuur zorgt er uiteindelijk voor dat oceanen zuurder worden: een proces dat kan worden versneld door de mens. Deze oceaanverzuring heeft gevolgen voor vissen, plankton, koraal en allerlei ecosystemen. De skeletten van kalk van deze organismen hebben moeite om zich in deze omstandigheden te ontwikkelen. In combinatie met de wereldwijde vervuiling en overbevissing op sommige plaatsen, wordt duidelijk dat op uitgebreide schaal de oceanen er soms slecht aan toe zijn…
Deze grafiek liegt er ook niet om: de CO2-concentraties in de atmosfeer nemen al lange tijd toe. Oceanen spelen een belangrijke rol bij het opnemen van koolstofdioxide. De kwaliteit gaat er door de opname van warmte en CO2 echter niet op vooruit. (Bron: NOAA en Scripps Institution of Oceanography).
Oceaanstromingen
Oók oceaanstromingen hebben een belangrijke functie voor de temperatuur op onze planeet. Oceaanstromingen zijn namelijk essentieel om de wereldwijde temperatuurverschillen wat beperkt te houden. Het relatief koele water rond de polen heeft een grote dichtheid en zal ‘willen’ zinken. Op andere plekken, rond de tropen, warmt het water op en wil het juist naar het oppervlak toe. Op deze manier kunnen circulaties ontstaan die de warmte verdelen over de aarde. Echter, klimaatverandering kan deze circulaties afremmen. Het zoete smeltwater wat rond de polen de oceanen in stroomt is lichter dan zout water en zal dus willen stijgen. Rond de tropen verdampt veel meer water en wordt het water zouter en dus ‘zwaarder’. Op deze manier kunnen oceaanstromingen verzwakken met mogelijke grote gevolgen voor klimaat op sommige plekken.
Oceaanstromingen zijn ook zeer belangrijk voor het wereldwijde klimaat. Oceaancirculaties verdelen namelijk de warmte over de aarde.
Kortom, de wisselwerking tussen oceaan en atmosfeer is alles behalve simpel! Oceanen zijn essentieel voor het in balans houden van het klimaat op aarde. Als ze daarentegen zelf ook verstoord raken door klimaatverandering, zullen de oceanen hun functie als klimaatbuffer verliezen…
