Boven de Adriatische Zee en aan de Kroatische kust is het momenteel erg onstuimig. Er waait een stormachtige noordoostenwind en er is zowel vandaag als morgen kans op zeer zware windstoten. Vanwege het onstuimige en gevaarlijke weer heeft de Kroatische Meteorologische dienst (DMHZ) code rood uitgegeven. De waarschuwing is tot en met morgen van kracht. Dat de wind nu zo van zich laat spreken is overigens niet ongewoon in dit jaargetijde.
Het rustige water aan de Adriatische kust kan door de plots opstekende Bora ineens veranderen in een verraderlijke kolkende watermassa (foto: Kroatië, Peter Dubois)
Bora of Burja
De naam Bora is een begrip, zeker in het Middellandse Zeegebied. Waarschijnlijk is het een afgeleide van Boreas, de Griekse god van de wind. In Slovenië wordt de harde en koude noordoostenwind Burja genoemd en in Kroatië de Bura. Zowel Bura als Burja betekenen storm. In Italië, waar ze ook de grillen van deze beruchte noordoostenwind kennen wordt deze Bora genoemd.
Bora op de Karst Plateau. Dat de Bora een begrip is in het zuiden van Europa bewijst deze gravure van de 17e eeuw, van de hand van de natuurhistoricus von Valvasor.
Hoe ontstaat Bora
Vrijwel elk jaar heeft de Balkan met de Bora te maken. Deze zeer sterke noordoostenwind teistert de kustgebieden van onder meer Kroatië (aan de Adriatische Zee). De krachtige en droge wind ontstaat wanneer koude lucht vanaf de Balkan richting de Adriatische Zee stroomt. Deze stroming ontstaat wanneer zich een hogedrukgebied boven het centrale of westelijke deel van Europa bevindt en een lagedrukgebied boven het zuidoosten. Boven het oosten van Europa en in het binnenland van de Balkan kan de lucht in de winter zeer koud worden en die koude lucht speelt een cruciale rol bij Bora. Koude lucht is zwaarder dan warme lucht. Wanneer nu deze koude lucht van de Balkan door de bergen waait en vervolgens aan de Adriatische kust naar beneden valt, dendert deze letterlijk de steile kustlijn af. Tussen de bergen (dus in de dalen) is ook nog eens sprake van een venturi-effect. Deze combinatie versterkt de wind, waardoor deze in kracht toeneemt. De Bora is (vanwege de kou) op z’n krachtigst in de winterperiode en is bovendien een van de meest sterkste winden in Europa.
Bora, straffe noordoostenwind bij de Adriatische kust
Krachtigste wind van Europa
Bora kan enorm uithalen. De gemiddelde windsnelheden kunnen oplopen van stormkracht, 9 Bft. tot maar liefst 12 Bft. en dat is orkaankracht! Wat windstoten betreft is het niet ongewoon dat snelheden van 130 tot 180 km/u voorkomen. In extreme gevallen haalt de wind uit met meer dan 200 km/u. De hoogst gemeten windstoten in Kroatië betreft er een van 304 km/u, nabij de Sveti Rok-tunnel en een van bijna 250 km/u op de Maslenica-brug. Ter vergelijking: de sterkste wind ooit gemeten op aarde was tijdens orkaan Olivia in 1996, Australië, toen een ontzagwekkend uitschieter werd gemeten van 407 km/u!
De huidige situatie
Op de weerkaart is duidelijk te zien dat de druksystemen er gunstig bijliggen voor een Bora. Aan de noordwestflank van het lagedrukgebied staat een stevige noordoostenwind die over de Balkan in de richting van de Adriatische Zee waait.
Een lagedrukgebied bevindt zich net ten zuiden van Griekenland, een hoog ligt boven het westen van Europa. Ideaal voor een noordoostenwind boven de Balkan.
In de windverwachting is het venturi-effect ook zien - niet overal in de Adriatische Zee waait het even hard.
In een deel van Kroatië is code rood van kracht in verband met de harde wind. Er worden zeer zware windstoten tot 130 km/u verwacht. Ook in de overige landen rondom de Adriatische Zee wordt gewaarschuwd voor een harde wind en windstoten.
Verkwikkende wind
De Bora kan zeer gevaarlijk zijn, dat weten de mensen in de regio maar al te goed, maar een slechte reputatie heeft Bora allerminst. De wind schijnt positieve effecten te hebben op de mens. Zo zuivert Bora de lucht, ‘verjaagt’ de wolken en zorgt voor mentale helderheid. Bora is verfrissend en verkwikkend, het tegenovergestelde van ‘Jugo’ (de zuidenwind) die gewoonlijk de schuld krijgt van melancholie en luiheid door aanhoudend bewolkt en nat weer. Er is niets mooier dan de kraakheldere lucht na een Bora. De mensen die aan de kust wonen waarderen en verwelkomen deze wind, ondanks de negatieve kanten ervan. Er wordt ook beweert dat de Bora een bijdrage levert aan de ongeëvenaarde smaak van Pag-kaas. Door de harde wind waait het zoute sediment uit op het eiland Pag, waar de schapen grazen die de melk voor de kaas leveren.
Geleidelijk rustiger
Er is overigens geen sprake van een extreem krachtige Bora. Dat heeft namelijk te maken met de temperatuur. Het is momenteel niet zeer koud in oost Europa en op de Balkan. Overdag komen de temperaturen enkele graden boven nul uit, in de nachten vriest het slechts licht. Toch is de lucht koud genoeg voor de 'vrije val' aan de kust en kan het tot en met zaterdag nog flink onstuimig zijn. Op zondag komt het hogedrukgebied dichterbij, waardoor de wind in kracht afneemt.
