Zondagavond is er een bijzonder fenomeen aan de Nederlandse hemel te zien, namelijk een totale maansverduistering! Het ziet er bijna magisch uit met de maan die geleidelijk rood kleurt en dan later weer terug naar zijn 'normale' stand, alsof er nooit iets is gebeurd.
De maan is de enige natuurlijke satelliet van de aarde. Onze maan is de vijfde grootste maan in het zonnestelsel en draait rond de aarde in zo'n 29,5 dagen. Doordat de zon (net zoals op aarde en de andere planeten in ons zonnestelsel) op de kant van de maan schijnt, die naar de zon gericht is, ontstaan de maanfases die we vanaf de aarde waarnemen.
Eén keer in de 29,5 dagen is het dus vollemaan. Dat is wanneer de maan tegenover de zon staat, met de aarde ertussen. De maan is dan vrijwel de hele nacht te zien met de compleet verlichte kant van de maan naar de aarde gekeerd. Meer over de maanfases lees je via deze link.
De volle maan van juli 2025
Maansverduistering
Een maansverduistering is te zien als de maan in de schaduw van de aarde beweegt. Daarmee liggen de zon, de aarde en de maan op een lijn (in deze volgorde), oftewel de aarde komt tussen de zon en de maan te staan, waardoor de maan (gedeeltelijk) niet meer door de zon wordt beschenen. Een maansverduistering komt dus alleen voor tijdens de volle maanfase.
Niet elke verduistering hetzelfde
De schaduw van de aarde bestaat uit meerdere 'delen'. Dat komt omdat de zon zo groot is in vergelijken met de aarde. Het is bijna alsof de aarde door meerdere 'lichten" beschenen wordt. Daardoor is een gedeelte van de schaduw van de aarde donkerder. Deze donkerdere schaduw heet de kernschaduw (umbra) en de minder donkere schaduw heet de bijschaduw (penumbra). Als de maan door de umbra beweegt, is er sprake van een totale maansverduistering (nummer 4 in het diagram hieronder). Als de maan door de penumbra beweegt, spreken we van een gedeeltelijke maansverduistering (nummer 2 en 3 in het diagram hieronder).
Zondagavond totale maansverduistering
Zondag 7 september vindt er een totale maansverduistering plaats. De maan gaat dus door de volle schaduw van de aarde. De hele maan ziet er dan veel donkerder uit dan normaal. Het grootste deel van de verduistering is ook in Nederland zichtbaar. De verduistering start als de maan voor ons nog onder de horizon is, namelijk om 17.28u. De totaliteit (wanneer de maan zich volledig in de kernschaduw bevindt) is tussen 19.31u en 20.54u met het maximum om 20.12u. Dan staat de maan gelijk met de horizon en komt dus bij ons op als 'verduistert'. De maansverduistering eindigt om 22.57u.
Je zou dus iets als dit kunnen verwachten in de loop van de avond (met de opkomende maan op verschillende tijdstippen):
Maansverduistering van 27 juli 2018. Foto's van verschillende tijdstippen zijn samengevoegd om eindelijk dit beeld te maken. (Foto: John Mokkink, Hengelo)
En het weer?!
Zoals de verwachting er nu uitziet voor zondagavond is het weer vrij gunstig om de maansverduistering waar te nemen. 's Middags trekt er bewolking richting het noordoosten weg. In de loop van de avond arriveert een storing in het zuidwesten en dat gaat ook gepaard met bewolking, maar tussen deze twee stroken met bewolking, zijn er dus brede opklaringen. Dat betekent dat deze maansverduistering goed te zien zou moeten zijn! Ook omdat de maan aan de oostelijke horizon opkomt, zit er dus (vrijwel) geen bewolking in de weg.
Waarom bloedmaan?!
In de volksmond ken je het misschien als een 'bloedmaan'. Dat komt omdat de maan tijdens zo'n verduistering niet compleet verdwijnt, maar eigenlijk een beetje roodkleurig wordt. Tijdens de totaliteit van de verduistering valt er geen direct zonlicht op de maan, maar de maan is toch nog een beetje zichtbaar. Dat komt omdat een beetje zonlicht door de atmosfeer van de aarde gaat en vanwege de atmosfeer vindt er lichtbreking plaats, waardoor er toch nog zonlicht het maanoppervlak bereikt. Het gaat hier dan met name om rood licht, waardoor de maan dan roodkleurig eruitziet. Zondagavond is deze bloedmaan ongeveer 83 minuten te zien.
Ook zonder verduistering roodkleurig
Soms ziet de maan er roodkleurig uit, maar er is geen maansverduistering. Dat kan als er veel stofdeeltjes in de lucht zitten. Denk bijvoorbeeld aan het Saharastof dat soms over het land trekt of rookdeeltjes van de Canadese bosbranden. Dat zie je overdag met een waterig zonnetje en 's nachts kan de maan er even wat roder uitziet.
Oranje-/roodachtige maan door de Canadese bosbranden in augustus 2023
Nog een voorbeeld van een roodkleurige maan kwam niet zo lang geleden voor. Dat was namelijk in juni met de aardbeienmaan - een bijzondere volle maan.
De aardbeienmaan van juni dit jaar
