Het wil maar niet lukken met het winterweer. De afgelopen periode zijn er een paar lichte winterse speldenprikjes geweest, maar ’t was allemaal regionaal en slechts kortstondig. En sterker nog, de afgelopen week was het ronduit zacht voor de tijd van het jaar. Maar gisterochtend kreeg een klein deel van het land toch nog even een winters plaatje voorgeschoteld.
Heldere, koude en zonnige start van de maandag in Montfort (foto: Thieu Smeets)
Wit!
In delen van Limburg en in het oosten van Brabant startte de dag helder, koud en.. wit! Nee, er was geen sneeuw uit de lucht gevallen, maar het was wit van de rijp. Het leuke is wel dat rijp in feite ook uit de lucht komt.
Het landschap kleurde gisterochtend regionaal wit van de rijp (Stramproy, foto: Jos Hebben)
Van gas naar vloeibaar
Dan rijst misschien de vraag: hoe ontstaat rijp? Dan beginnen we bij lucht. Lucht is gasvormig en bestaat uit verschillende gassen, waaronder waterdamp. Lucht kan een bepaalde hoeveelheid waterdamp bevatten. Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp er in de lucht ‘past’. Koudere lucht kan minder waterdamp bevatten. Koelt lucht af, dan komt er een moment dat het te vol wordt met waterdamp en ontstaat er een overschot. Dit overschot aan waterdamp wordt omgezet naar het vloeibare water. Dit proces heet condenseren. We kennen dit allemaal van de natte autoruiten, fietszadels en het gras in de vroege ochtend, terwijl het niet regent of geregend heeft.
Rijp
In Limburg startte de maandag helder en koud. Aan de grond had het gevroren en op enkele plekken was de temperatuur in de weerhut op 1,5 meter hoogte ook onder nul gegaan. Gedurende de nacht was de lucht dermate afgekoeld dat er een overschot aan waterdamp ontstond ne op dat moment was er sprake van vorst. Het overschot werd daarom niet omgezet in vloeibaar water, maar direct in de vaste vorm; ijs. Het proces dat waterdamp omgezet wordt naar ijs noemen we rijpen. De rijp, of ijskristallen kleurde het landschap prachtig wit.
Rijp op een bankje in de omgeving van Wijnandsrade, Limburg (foto: Marjan den Boer)
Rijm
Op het moment dat de waterdamp condenseert in vloeibaar water en daarna bevriest, is er sprake van rijm. Een dun glazig laagje ijs is vervolgens het resultaat. Bij rijp ontstaat juist een broos en onregelmatig laagje ijs. Voor de autoruitenkrabbers is het overigens een wereld van verschil. Dat broze laagje laat zich veel gemakkelijker verwijderen dan ’t ‘gemene’ glazige laagje.
Aanvriezende mist nabij Loppersum (archieffoto 19-01-2025: Lex Sebastian)
Ruige rijp
Dan is er nog een ruige en tegelijkertijd prachtige vorm van rijp, die ontstaat tijdens mistig winterweer. Wanneer er sprake is van aanvriezende mist (mist en temperatuur onder nul) ontstaat ruige rijp. De mistdruppeltjes zijn vloeibaar, maar onderkoeld. Dat wil zeggen dat de mistdruppeltjes een temperatuur hebben onder nul. Op het moment dat de mistdruppeltjes een object raken, zoals takken van een bom, bevriezen ze direct. Bij langdurige aanvriezende mist kleuren de bomen wit van de ruige rijp.
Ruige rijp - wanneer de mist is opgetrokken... (archieffoto 11-01-2022: Wouter van Bernebeek)
Ruige rijp van dichtbij (archieffoto 02-02-2025: Ton de Brabander)
Ruige rijp (archieffoto 13-12-2022: Annet Piet)
Rijpkansen
Na een periode met ongekend zacht decemberweer is er kouder weer in zicht. In het weekend wordt het overdag nog maar een graad of 7 (vrij normale temperatuur voor de tijd van het jaar). Na het weekend daalt het kwik geleidelijk verder naar circa 5 graden. In de nachten schommelt de temperatuur enkele graden boven nul. Is het een keer rustig en helder komt het direct tot vorst. De kans op rijp of rijm neemt de komende tijd dan ook toe.
Vooruitzichten; nog even zacht, later wordt het kouder.
