De langste dag staat voor de deur en we hebben nog geen lichtende nachtwolken gezien. Wat lichtende nachtwolken zijn en een mogelijke reden waarom we ze nog niet hebben gezien lees je hier in deze blog!
Wolken van de nacht: lichtende nachtwolken
Door de helderheid van de zon zijn ze overdag niet te zien. Zodra de zon echter ondergaat, verlicht deze de hoge wolken van onderaf. Dit verklaart waarom ze in diepe schemering te zien zijn. Je kunt ze zien als je naar het westen/noordwesten (na zonsondergang) of het oosten/noordoosten (voor zonsopkomst) kijkt. Ze hebben meestal een blauwachtig witte kleur, maar rode of groene wolken komen ook wel eens voor. De kenmerkende blauwe kleur komt van de absorptie van ozon door de zonnestralen.
Rianne Hofma, Doldersum
Lichtende nachtwolken kunnen een verscheidenheid van patronen en vormen hebben zoals strepen, golven en draaikolken. Deze zijn normaal zichtbaar tussen 50° en 70° noorder- of zuiderbreedte. Dichterbij de polen is het niet donker genoeg om deze wolken tijdens de zomer waar te nemen. Pas wanneer de zon onder de horizon is, weerkaatsen deze ijskristalletjes het zonlicht en lijkt het alsof deze wolken zelf licht geven. Lichtende nachtwolken zijn het best waar te nemen als de zon tussen 6° en 16° onder de horizon staat. Ze zijn ook op het zuidelijk halfrond te zien, maar dan van midden november tot midden februari.
Het zijn geen “gewone” wolken zoals wij ze kennen. De wolken die ons weer bepalen, strekken zich uit van het aardoppervlak tot zo'n 12 tot 18 kilometer hoogte in de troposfeer. Lichtende nachtwolken bevinden zich op zo'n 85 kilometer hoogte in de mesosfeer.
Hoe lichtende nachtwolken ontstaan
De ijsdeeltjes waaruit deze glinsterende wolken bestaan, zijn erg klein, slechts ongeveer 100 nm breed. Dat is vele malen dunner dan een mensenhaar. Ze ontstaan wanneer kleine stofdeeltjes in de ruimte worden bedekt met waterdamp en vervolgens bevriezen. Deze deeltjes zijn mogelijk afkomstig van meteorieten, vulkanisch as of andere stofdeeltjes. Tijdens de zomer kan dat deel van de atmosfeer behoorlijk koud zijn. De kristallen vormen zich bij ongeveer -100 graden Celsius. In de mesosfeer ligt de temperatuur tussen de -90 °C en -145 °C.
Waarom hebben we ze nog niet gezien?
De vorming van lichtende nachtwolken lijkt te variëren naarmate de zonnecyclus dat doet. Als de zon meer ultraviolette straling uitzendt, reageert het met watermoleculen in de mesosfeer en breekt ze uit elkaar. Daardoor is er minder water over om deze wolken te vormen. Op dit moment hebben we te maken met een actieve periode in de zonnecyclus waardoor ze lichtende nachtwolken dus minder te zien zijn.
Zonnevlam zendt UV straling. Bron: NASA
Lichtende nachtwolken en klimaatverandering
Er is mogelijk een verband tussen de toenemende frequentie van de vorming van lichtende nachtwolken en klimaatverandering. NASA en andere ruimteagentschappen bestuderen de aarde al tientallen jaren en observeren de effecten van de opwarming van de aarde. Een mogelijke theorie is dat methaan (een broeikasgas dat betrokken is bij klimaatverandering) migreert naar het gebied van de atmosfeer waar deze wolken ontstaan, de mesosfeer. Aangenomen wordt dat broeikasgassen temperatuurveranderingen in de mesosfeer veroorzaken, waardoor deze afkoelt. Die afkoeling zou bijdragen aan de vorming van ijskristallen die de lichtende nachtwolken vormen. Daarnaast zou een toename van waterdamp (ook als gevolg van menselijke activiteiten die broeikasgassen produceren) ook deel uitmaken van de toename van deze prachtige wolken. Er bestaat geen twijfel over hun prachtige schoonheid, maar ze zijn ook een indicator van activiteiten in de atmosfeer van onze planeet...
Henk, Nijmegen
