Het was een lange periode van droog weer. Afgelopen weekend viel de eerste regen van betekenis in een lange tijd. Ook vanochtend was dat lokaal het geval. En morgen krijgen we te maken met... onweersbuien! 

Het is al een tijdje sinds er behoorlijk wat regen in Nederland is gevallen. Morgen is het weer zo ver: verspreid over het land kunnen buien voorkomen. In de ochtend trekken enkele buien over het zuiden en westen van het land. Een enkele klap onweer is dan niet uitgesloten. 's Middags komen echter zwaardere buien voor met een grotere kans op onweer: vooral in het oosten en noordoosten vallen er pittige buien met plaatselijk kans op veel neerslag en ja, ook kans op onweer!

Ontstaan buien

Voor buien om te ontstaan, zijn er vooral twee ingrediënten nodig, namelijk vocht en stijgende luchtbewegingen. Stijgende luchtbewegingen ontstaan doordat de lucht aan het aardoppervlak warmer is dan de atmosfeer erboven. Zolang die stijgende “luchtpakketjes” warmer (en dus lichter) zijn dan de omgeving, blijven ze stijgen. Als er genoeg vocht in de lucht voorkomt, kan het water condenseren rond fijne stofdeeltjes in de atmosfeer (we noemen dit condensatiekernen). Er vormen stapelwolken.

Als de stijgende luchtbewegingen sterk genoeg zijn, zorgt het ervoor dat een cumuluswolk verder door kan groeien: eerst tot een cumulus-congestus wolk (deze lijken op bloemkool) en eindelijk tot een cumulonimbus (buienwolk).

Het uitgroeien van een cumuluswolk (stapelwolk) tot een cumulonimbuswolk (buienwolk)

Onweer

Voor een bliksemontlading moet er eerst een relatief sterke bui ontstaan, een zogeheten cumulonimbus. Bliksemontladingen zijn eigenlijk elektrische ontladingen en bestaan uit een lichtflits (dus de bliksem) gevolgd door een rommelend geluid (de donder).

Een buienwolk heeft een ladingsverschil tussen de bovenkant en de onderzijde. Dit verschil ontstaat vanwege de stijgende en dalende luchtstromen binnen zo'n wolk. Deze luchtstromen wrijven langs elkaar op en de deeltjes (regendruppels, ijsdeeltjes of zelfs hagelstenen) botsen met elkaar. Hierdoor wisselen ze elektronen uit en als gevolg ontstaat er een lading binnenin de cumulonimbus wolk.

De stijgende en dalende luchtstromen binnen een buienwolk (cumulonimbus wolk).

De luchtbewegingen zorgen dat de positief geladen deeltjes in contact komen met de negatief geladen deeltjes. En het gevolg?! Een ontlading, oftewel bliksem! Er zijn meerdere vormen van ontladingen, waarvan de vier hoofdsoorten (of meest voorkomende) zijn: binnen een wolk, van de ene wolk naar een andere, van een wolk naar het aardoppervlak en van een wolk naar de lucht erboven. 

Het ladingverschil binnen een cumulonimbus met de verschillende soorten ontladingen.

Omdat licht sneller is dan geluid, volgt de donderklap pas enkele seconden later. Wil je weten wat de afstand is tussen jou en de bliksem? Tel dan de seconden tussen het zien van de bliksem en de donderklap erna. De snelheid van geluid is ongeveer 343 m/s in droge lucht bij 20 graden. Dus beweegt geluid ongeveer 1 kilometer in 3 seconden de tijd. Meer over de anatomie van bliksem lees je via deze link.

De hoogte in

Onweersbuien kunnen in alle soorten en maten voorkomen. Van onweersbuien ingebed in orkanen tot onafhankelijke onweersbuien die kunnen uitgroeien tot gigantische supercellen. Ze kunnen extreem krachtig worden en een van de gevaarlijkste natuurverschijnselen ontketenen, namelijk tornado's. Ze gaan echter vaker gepaard met hagel of (zware) windstoten. Heel af en toe komt er ook een ander fenomeen bij onweersbuien voor, namelijk een (aardse) gammaflits (in het Engels: terrestrial gamma-ray flash, oftewel TGF). Meer hierover lees je via deze link.

Ongeacht de grootte van een onweersbui, één ding is zeker: ze groeien tot hoogtes die je versteld doen staan. Onweersbuien groeien zelfs hoger dan de Mount Everest en veel hoger dan vliegtuigen vliegen. 

Vooral in de Tropen groeien onweersbuien tot hoog in de Troposfeer en soms zelfs tot de Tropopauze of Stratosfeer. Soms is er ook sprake van een doorschietende top (in het Engels "overshooting top"). Dit is een koepelvormige uitstulping boven het aambeeld van een onweersbui en het kan zelfs tot 23 km hoog worden! 

Een doorschietende top bij een onweersbui (bron: NOAA)

Nog meer onweersbuien deze week?

Het is voorlopig licht wisselvallig. Dat betekent dat er soms wat regen of een bui kan vallen, maar dat er zeker ook droge momenten zijn. En tussendoor is ook de zon af en toe nog te zien. Door een combinatie van een zwakke noordelijke stroming en veel bewolking is het woensdag en donderdag iets frisser. Verder kan er op woensdag en donderdag vooral langs de oostgrens een bui vallen, maar op de meeste plaatsen blijft het droog. Vanaf vrijdag trekken er weer storingen over, waardoor de kans op neerslag in het hele land toeneemt. Ook loopt de temperatuur dan weer wat op.