In het natte voorjaar kwam de natuur explosief tot bloei. Ook de grassen tierden weelderig maar toen kwam er een omslag. Vanaf 13 mei brak een lange droge periode aan waardoor het gras geel kleurde en er regelmatig natuurbranden voorkwamen. Niet alleen in Nederland maar ook elders in Europa. Nu is het zo dat de lucht in Nederland steeds droger wordt door opwarming van de aarde.
Toename natuurbranden
Door de opwarming van de aarde droogt de lucht uit en is de vegetatie eerder vatbaar voor natuurbranden. Het is zelfs zo dat sinds 1950 het aantal brandgevoelige dagen is verdubbeld. Vooral als het langdurig droog en vrij zonnig geweest is zoals dit voorjaar gebeurde vanaf 13 mei. Er viel ruim een maand lang geen druppel en de lucht bevatte weinig vocht. De grassen en overige vegetatie droogden sterk uit en wordt brandbaar. Uiteraard is het soort vegetatie van belang want gras droogt sneller uit dan een loofbos.
Gortdroog gras vliegt eerder in de fik dan loofbomen (foto: Frans Sitvast)
Relatieve vochtigheid
Wat is de relatieve vochtigheid? Het wordt omschreven als de hoeveelheid waterdamp die de lucht bevat bij de dan heersende temperatuur. Bij mist is bijvoorbeeld de luchtvochtigheid 100%. De lucht is dan verzadigd en de hoeveelheid waterdamp is maximaal. Is de relatieve luchtvochtigheid 50% dan bevat de lucht bij de dan optredende temperatuur de helft van de maximaal mogelijke hoeveelheid waterdamp. Nu is na onderzoek gebleken dat de relatieve luchtvochtigheid sinds 1950 is afgenomen. In de Bilt ging de waarde jaargemiddeld van 83% in 1950 naar 78% nu.
Aantal “brandgevoelige” dagen is toegenomen
Als de luchtvochtigheid overdag onder de 50% komt dan kan sommige vegetatie bijvoorbeeld dood gras al binnen enkele uren uitdrogen om in brand te kunnen vliegen. Het aantal brandgevoelige dagen is in de Bilt toegenomen van 46 dagen in 1950 tot 94 nu. Dat is dus bijna een verdubbeling. Het vaakst komt dit voor in de lente en juist minder vaak in de zomer. We zien dat in Nederland met uitzondering van deze lente de minste neerslag in de lente valt. In het jaar 2022 wat extreem droog was kwam het tot een recordaantal van 127 brandgevoelige dagen.
Natuurbrand omgeving Zwolle (foto: Robert Herkstroter)
Relatieve vochtigheid vooral overdag sterker afgenomen
Zoals in onderstaande grafiek wordt weergegeven is de relatieve luchtvochtigheid in de nacht hoger dan overdag zodat het vochtgehalte in de verschillende vegetatiesoorten weer kan herstellen zodat de brandbaarheid afneemt. ’s Nachts neemt de intensiteit van een natuurbrand vaak af. Maar als de relatieve luchtvochtigheid ook ’s nachts laag blijft dan vindt dit vochtherstel van de vegetatie niet plaats. Dat effect treedt al op als de relatieve vochtigheid onder de 70% blijft. Gemiddeld ligt de luchtvochtigheid in de nacht rond 95%. Minder dan 70% komt niet zo vaak voor maar hun aantal stijgt wel. In 1950 was het 1 per jaar in de Bilt nu zijn het er 3.
Jaargemiddelde relatieve luchtvochtigheid gemeten in de Bilt (bron: KNMI)
Effect van opwarming van de aarde
Doordat het warmer wordt op aarde wordt de lucht droger. De relatieve vochtigheid neemt af en dan uiteraard vooral boven land. Daarmee stijgt het aantal brandgevoelige dagen. Dat hebben we de afgelopen tijd ook al gezien in bijvoorbeeld Spanje maar ook in andere landen ontstonden natuurbranden. Het zal een steeds groter wordend probleem worden met de “uitdrogende aarde”. Komende week is het ook nog eens zinderend heet in het Middellandse zeegebied met temperaturen tot boven de 40 graden op sommige plaatsen. Dan treffen wij het hier maar met vaak 20 tot 25 graden wat een stuk aangenamer is.
Een bloedheet zuidelijk Europa vandaag en ook komende dagen.
