De zeespiegel stijgt en waarschijnlijk ook iets sneller dan gedacht enerzijds doordat het oceaanwater uitzet als het warmer wordt, anderzijds door de afsmelting van ijskappen en gletsjers. Die laatste hebben flink te lijden in het warmer wordende klimaat en zorgen voor veel smeltwater. Hoe groot is die bijdrage dan van de gletsjers aan de zeespiegel eigenlijk of is dat verwaarloosbaar t.o.v. de grote ijskappen? (bron: KNMI)
Gletsjers
De gletsjers over de hele wereld bevatten dan wel minder water maar als ze volledig afsmelten dan zal dat een significant effect hebben op de zeespiegelstijging namelijk een halve meter. Gletsjers hebben de pech dat ze relatief klein zijn en dus gevoeliger zijn voor de opwarming van de aarde en daardoor dus sneller reageren. Zo ook de Alpengletsjers die afgelopen zomer in recordtempo afsmolten. In de zomer smelt er dus meer ijs dan dat er in de winter aan sneeuw bijkomt.
De Morteratschgletsjer in de Alpen is de laatste honderd jaar meer dan 1000 meter teruggetrokken (foto: Marjon de Hond 1997)
Al dat toegenomen smeltwater stroomt uiteindelijk naar zee met als gevolg een stijgende zeespiegel. Volgens het laatste IPCC rapport hebben berggletsjers in de perioden van 1901-1990 ongeveer 16% van hun ijsmassa verloren met als gevolg 5 cm zeespiegelstijging. Dat is ongeveer de helft van de totale zeespiegelstijging over deze periode. De verwachtte prognose is dat afhankelijk van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen nog eens 18 tot 36 % van al het gletsjerijs in berggebieden zal verdwijnen in het jaar 2100 (ten opzichte van de situatie in 2015). Dat zou resulteren in een zeespiegelstijging van 8 tot 17 cm maar zelfs als de opwarming van de aarde nu stopt dan zullen de gletsjers nog tientallen jaren blijven smelten dus tel er dan nog maar eens ongeveer 30 cm zeespiegelstijging bij op (de gletsjers op Antarctica en Groenland zijn hierin niet meegenomen maar alleen berggletsjers). De Alpengletsjers nemen in dit totaalplaatje maar 0,3 mm voor hun rekening.
De verwachte zeespiegelbijdrage (8-17 cm) van gletsjers (2015-2100) voor de verschillende scenario's van toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Bron: Marzeion, Earth's Future 2019.
Meer smeltwater van de ijskappen
In de vorige eeuw smolten de gletsjers sneller dan de ijskappen maar inmiddels is de hoeveelheid smeltwater door de afsmelting van de ijskappen op Groenland en Antarctica groter dan die van alle gletsjers bij elkaar. De verwachting is dat dus de bijdrage aan de zeespiegelstijging door de afsmelting van de ijskappen steeds belangrijker wordt t.o.v. de afsmelting van gletsjers. Als de ijskap van Groenland wegsmelt is de berekening dat de zeespiegel met 7 meter kan stijgen. Voor Antarctica is dat nog veel meer, namelijk 58 meter.
Verwachting
De afsmelting van de gletsjers gaat komende jaren door. De verwachting is dat in 2050 een aanzienlijk deel van de gletsjers verdwenen. Om ze te behouden zal de opwarming van de aarde deze eeuw onder de 1,5 graden moeten blijven maar het wordt eerder 2,5 graden. De toekomstverwachting van de totale zeespiegelstijging tot het jaar 2300 kan volgens verschillende scenario’s uitkomen tussen de 2,3 en 5 meter. In het laatste scenario is er vanuit gegaan dat de concentraties broeikasgassen fors gaan stijgen. Mocht de uitstoot naar nul gaan deze eeuw dan zal de zeespiegel niet verder stijgen dan 1 meter in 2300 maar dan is er dus nog een hoop te doen. In 1997 deed ik zelf mee aan een excursie naar de Alpen van de vakgroep IMAU aan de Universiteit Utrecht. Het meetstation op de Morteratschgletsjer wordt gebruikt voor klimaatonderzoek maar zal niet meer op dezelfde plek staan.
