Op 19 september 2021 barstte op La Palma de Cumbre Vieja-vulkaan uit. Sindsdien stroomt vrijwel onophoudelijk lava de berg af en heeft al veel huizen en gebouwen verwoest. Inmiddels is de lava ook de zee in gestroomd en is een nieuw schiereiland ontstaan.
La Palma; vulkanisch eiland (bron: NASA)
Vulkanisch
Het Spaanse eiland La Palma is het meest noordwestelijke van de Canarische Eilanden en bevindt zich in de Atlantische Oceaan, zo’n 650 km ten westen van de kust van Marokko. Met ruim 700 vierkante kilometer is La Palma net even wat groter dan Terschelling. De oorsprong van de Canarische Eilanden ligt in vulkanisme. Vulkanen ontstaan wanneer magma (gesmolten gesteente) uit de aarde het aardoppervlak bereikt.
De aardmantel met daarin de stromingen. Het groene deel is/zijn de aardkorst of aardplaten.
De aardkorst is niet een geheel, maar bestaat uit verschillende platen die in feite op de aardmantel ‘drijven’. Deze platen noemen we de tektonische platen. Onder deze platen bevindt zich de aardmantel en daarin komen stromingen voor. Dit is de reden dat aardplaten in beweging zijn. De aardplaten kunnen van elkaar af drijven, maar ook over elkaar heen schuiven. In beide gevallen resulteert dat in aardbevingen en tevens kunnen vulkanen ontstaan. De gebieden waar de aardplaten elkaar begrenzen zijn de zogenaamde breuklijnen. Daar komen dan ook de meeste aardbevingen en vulkanen voor.
Zodra de gloeiendhete lava de zee raakt ontstaan stoomwolken, gaswolken met zoutzuur en is er kans op explosies. (foto: ANP)
Hotspots
Als je op de kaart kijkt valt op dat de Canarische Eilanden zich niet in de buurt van een breuklijn bevinden. De oorsprong van deze eilanden ligt dan ook niet in het principe van breuklijnen, maar in die van de zogenaamde hotspots. Een hotspot is een gebied waar de aardkorst dun is. Men gaat er vanuit dat de aardkorst dun is geworden, doordat onder die hotspots zich een convectiestroom bevindt van extra warm materiaal. Die convectiestroom noemen we een mantelpluim en die doet de aardkorst van onderaf smelten. Doordat de aardkorst op deze plaatsen erg dun is, kan de magma zich gemakkelijk een weg banen door de aardkorst en zich verzamelen in de magmakamer. Uiteindelijk wordt de druk in de magmakamer zo groot dat er een uitbarsting plaats vindt.
De verschillende breuklijnen en de hotspots (rode stippen).
Mantelpluim blijft op een plek, de aardplaat schuift langzaam door.
Omdat aardplaten bewegen, terwijl de mantelpluim op dezelfde plaats blijft, zal de vulkaan op een gegeven moment buiten het bereik van de warme convectiestroom komen. Hierdoor worden alle vulkanen, veroorzaakt door hotspots, uiteindelijk inactief. Tektonische platen die over hotspots bewegen, worden gekenmerkt door ketens van vulkanen (of eilanden), die ouder zijn naarmate ze verder van de hotspot liggen.
Canarische Eilanden
Leeftijd van de eilanden
Zo zijn ook de Canarische Eilanden ontstaan. De Afrikaanse tektonische plaat beweegt in (noord)oostelijke richting en dit komt overeen met de leeftijd van de eilanden. Het oudste eiland is Fuerteventura en bevindt zich het verst van de hotspot af. Het jongste eiland bevindt zich juist het dichtst bij en dat eiland is: La Palma.
Nog steeds actief
Voorlopig zijn er nog geen tekenen dat de Cumbre Vieja-vulkaan minder actief wordt. Door de onverminderde stroom lava, die inmiddels in zee is gestroomd, is een schiereiland ontstaan ter grootte van 30 voetbalvelden. Door de aanraking van de lava met het zeewater is overigens niet zonder risico’s. Naast de kans op explosies ontstaan hete stoomwolken. Ook vindt een chemische reactie plaats die resulteert in zoutzuurhoudende gaswolken. Die kunnen schadelijk zijn voor de volksgezondheid op het eiland. Gelukkig was er tot op heden steeds sprake van een aflandige wind waardoor de bevolking er geen last van had.
Enorme lavastroom vanuit de Cumbre Vieja (bron: ESA)
Nieuw stuk land
Wanneer de lavastroom uiteindelijk stopt duurt het zeker nog een jaar, voordat het nieuwe stuk La Palma veilig begaanbaar is. Zo lang duurt het afkoelingsproces van de lava namelijk totdat het voldoende is afgekoeld. Dan hebben we het over het oppervlak, want op een halve meter diep kan de bodemtemperatuur maar zo nog 100 graden bedragen. Het duurt wel enkele jaren voordat dit deel door de mens in gebruik kan worden genomen.
Afgelopen vrijdag, 1 oktober (foto: ANP)
