Het is winter maar de temperatuur overdag de komende dagen doen meer denken aan herfst. Sterker nog, de laatste dag van dit jaar stijgt het kwik plaatselijk naar lenteachtige waarden. De hoge temperatuur zet processen in de natuur in gang, waardoor bijvoorbeeld sommige boomsoorten in bloei komen die hooikoortsklachten kunnen veroorzaken.
Wat is pollen?
Allereerst de veroorzakers van jeukende ogen, benauwdheid en niessalvo's; pollen. Bloemen, planten en bomen planten zich voort door middel van stuifmeel. Stuifmeel, ook wel pollen genoemd, wordt in het bloeiseizoen aangemaakt door de mannelijke planten. Wanneer het pollen in aanraking komt met de vrouwelijke planten vindt de bevruchting plaats. Hoe het stuifmeel bij de vrouwelijke plant terecht komt? Vooral zwevend door de lucht, ofwel het transport wordt door de wind verzorgd. Daarnaast zorgen insecten ook voor transport van stuifmeel, maar daar heeft de mens weinig last van.
Een bij knoeit wat stuifmeel. Transport van stuifmeel vindt veelal plaats door de wind, maar insecten dragen hier ook aan bij. (foto: Ria Luttikholt)
Hooikoorts
Tijdens het transport door de wind zweeft het stijfmeel vrijelijk door de lucht. Het pollen wordt ongehinderd ingeademd door de mens en komt ook in de ogen terecht. Pollen bevat eiwitten en sommige van deze eiwitten veroorzaken allergische reacties bij mensen (die daar gevoelig voor zijn). Niet iedereen is allergisch voor pollen en ook niet alle planten geven allergene pollen af. De meeste mensen met hooikoortsklachten zijn gevoelig voor het pollen van de grassen. Daar komt overigens ook de term hooikoorts vandaan. In het verleden werd namelijk de link gelegd tussen de jeukende ogen, geïrriteerde luchtwegen en het hooiseizoen.
Pollen duidelijk zichtbaar op de hand (foto: Janneke Middendorp)
Niet alleen grassen
Inmiddels weten we dat niet alleen de grassoorten allergeen pollen voortbrengt. Ook bomen en kruiden maken stuifmeel aan dat allergische reacties teweeg kan brengen. Vanwege de verschillende flora dat allergeen stuifmeel produceert worden de hooikoortsklachten verspreid over het jaar. Voorbeelden van bomen die allergeen pollen afgeeft zijn bijvoorbeeld de Hazelaar, Els en de Berk. Bij kruiden moet je denken aan de Bijvoet en de Ambrosia. In onderstaande pollenkalender kun je zien in welke periode welke boom of plant z’n pollen afgeeft.
Bloeiend gras. De grassen produceren in de lente en zomer veel stuifmeel. (foto: Ton Wesselius)
Invloed van het weer
Toch kunnen de hooikoortsklachten per dag verschillen en dat heeft alles te maken met het weer. Allereerst is de temperatuur van belang. Wanneer het bijvoorbeeld te koud is in het voorjaar, heeft geen enkele plant of boom ‘zin’ om te bloeien. Dus wordt er ook geen stuifmeel aangemaakt. Wanneer echter lenteachtige temperaturen zich aandienen, gaat het los! Zonlicht is daarbij onontbeerlijk, aangezien het de groei en bloei sterk bevordert. Dus op een zonnige en zachte dag zullen de hooikoortsklachten toenemen. 
Pollen, weer en hooikoorts.
Windrichting
De wind zorgt ervoor dat het stuifmeel loskomt van de planten en door de lucht zweeft. Is het windstil dan merk je dat de hooikoortsklachten gering zijn. Ook de windrichting is van belang. Bij een wind van zee is de hoeveelheid stuifmeel in de kustprovincies aanzienlijk minder dan in het binnenland. Wind van zee bevat namelijk geen stuifmeel. Bij een oostenwind is de concentratie pollen juist op veel plaatsen hoog, mede doordat het stuifmeel uit Duitsland ook ons land binnenwaait.
Schoonspoelen
Tot slot nog regen. Op een regenachtige dag merkt menig hooikoortspatiënt dat hooikoortsklachten zijn afgenomen of er helemaal niet zijn. De regen spoelt namelijk de lucht schoon, waarbij het pollen neerslaat op de grond. Overigens zal aan het begin van een bui in de zomer of lente juist een piek waarneembaar zijn in de concentratie stuifmeel in de lucht. De eerste regendruppels brengen de bomen in planten namelijk in beweging, waardoor het stuifmeel juist in de lucht komt.
De regen van de komende dagen houdt de lucht redelijk schoon (foto: Francien Tax)
Klimaatverandering en hooikoorts
De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt als gevolg van klimaatverandering. Ook Nederland ontkomt hier niet aan en we merken dat vooral aan de zachte winters van de afgelopen decennia. Daarmee vindt tevens een verschuiving en verlenging plaats van het bloeiseizoen. Grassen, bomen en planten raken eerder in bloei en de bloeiperiode wordt vaak verlengd. Dus een langere periode waarin men last van hooikoorts kan hebben. Ook in de maanden oktober t/m december zien we steeds vaker dat hooikoortsklachten aanhouden. Stuifmeel van bijvoorbeeld de hazelaar en Els zweeft door de lucht, maar ook pollen van de Grote Brandnetel.
Pollenseizoen
De verwachting
De komende dagen staan in het teken van een stevige zuidwestelijke stroming. Hierin wordt zachte lucht aangevoerd waardoor de temperatuur oploopt naar waarden van 10 graden of meer. Rond de jaarwisseling kan het op sommige plaatsen zelfs 15 of 16 graden worden! Bij deze lenteachtige temperaturen zou je verwachten dat hooikoortsklachten gaan opspelen, ware het niet dat het regelmatig flink doorregent. De lucht blijft dan vrij van pollen. Maar een dag met even wat droger weer zou maar zo ineens lichte hooikoortsklachten kunnen opleveren. Het stuifmeel zal afkomstig zijn van de Els en de Hazelaar.
Vooruitzichten in deze laatste week van 2022. Het wordt beduidend zachter en het blijft wisselvallig (Buienradar / RTLWeer)
Wil je weten waar de kans op hooikoortsklachten het grootst is, check dan onze pollen en hooikoorts verwachting.
