Waar het vandaag op de meeste plaatsen nog tussen de 14 en 17 graden werd is het morgen met 10 graden wel gebeurd! Het is inmiddels eind april, dus is die 10 graden een slordige 6 graden koeler dan gemiddeld. We kennen ‘April doet wat ‘ie wil’ allemaal, maar hoe kan het toch dat de temperatuur vrij plotseling zo’n vrije val kan maken? In deze blog leggen we je het uit, en leggen we het temperatuurverloop van de eerste week van de meivakantie nog even onder de loep!
Luchtsoorten
Om te verklaren hoe het kan dat de temperatuur morgen opeens zo’n stuk lager ligt moeten we kijken naar zogenoemde ‘luchtsoorten’. Een luchtsoort is een pakket met lucht vaak van honderdduizenden vierkante kilometers met bepaalde eigenschappen. Die eigenschappen, zoals temperatuur en vochtigheid, worden bepaald door het brongebied: de plaats waar een luchtsoort lang is blijven hangen. Als het brongebied de toendra’s van Siberië zijn, of het zee-ijs op de Noordpool, dan resulteert dat in een koude, vaak droge, luchtmassa. Als een luchtmassa lang boven de Middellandse Zee hing wordt de luchtsoort juist vaak vochtig en warm.
Luchtsoorten nemen langzaam de eigenschappen aan van de gebieden waarover ze bewegen. IJskoude lucht uit Siberië warmt bijvoorbeeld behoorlijk op voor het in de winter bij ons vorst brengt. Het moet immers een hele afstand afleggen over land dat minder koud is dan Siberië zelf.
Ons weer is sterk afhankelijk van de luchtsoort waarin we ons bevinden. Ook de overgangen tussen luchtsoorten bepalen het weer in Nederland sterk. Die overgangen worden gekenmerkt door fronten, die geregeld veel neerslag of wind met zich meebrengen.
Vanaf morgenavond komen we in de arctisch maritieme lucht terecht, dat tempert het kwik tot donderdag behoorlijk. De blauwe pijlen geven aan waar de luchtsoort helemaal vandaan komt.
Verschillende luchtsoorten
In Nederland onderscheiden we zes ‘standaard’ luchtsoorten. Het onderscheidt wordt gemaakt op basis van de noorderbreedte van het brongebied en of het brongebied boven zee ligt (maritiem) of boven land (continentaal).
Maritiem arctische lucht
Deze luchtsoort is afkomstig van de zeeën en oceaan die noordelijk van ons liggen. Denk bijvoorbeeld aan de Noordelijke IJszee. Maritiem arctische lucht is flink koud, maar doordat het brongebied boven water ligt ook vrij vochtig. Maartse buien zijn vaak een resultaat van de aankomst van maritiem arctische lucht boven Nederland.
Continentaal arctische lucht
Dit is de luchtsoort die vaak de “Russische Beer” wordt genoemd. Het is kurkdroge, ijskoude lucht die bijvoorbeeld vanuit centraal Rusland onze kant op kan komen.
Maritiem polaire lucht
“Polair” klinkt alsof deze luchtsoort zijn oorsprong heeft bij de Noordpool. Dat is echter niet waar, polaire lucht komt van gematigde breedtes. Maritiem polaire lucht is lucht die vochtig is en vrij lage temperaturen met zich meebrengt, zeker als we in de zomer in deze luchtsoort terecht komen. Het brongebied is de Atlantische Oceaan.
Continentaal polaire lucht
Dit is het drogere broertje van maritiem polaire lucht. In de winter zorgt een aanvoer van deze luchtsoort vaak voor vrij lage temperaturen met wat vorst in de nachten. Deze luchtsoort vindt zijn oorsprong bijvoorbeeld boven Oost-Europa. In de zomer brengt deze luchtmassa warmte naar ons land, maar vaak geen échte hitte.
Maritiem tropische lucht
Je kent ze wel: van die snikhete, superbenauwde zomerdagen die vaak voorafgaan aan een avond met spectaculair onweer. Dit soort omstandigheden zijn het gevolg van maritiem tropische lucht, die erg vochtig en ook erg warm is. De afgelopen 2 oudjaarsnachten, die beiden zo ontzettend zacht verliepen, waren ook het resultaat van deze luchtsoort. De oorsprong van maritiem tropische lucht vinden we boven de zeeën en oceanen van de (sub)tropen.
Continentaal tropische lucht
Deze luchtsoort wordt gekenmerkt door zeer hoge temperaturen en vaak behoorlijk droge lucht. Van oorsprong komen continentaal tropische luchtmassa’s vanuit de Sahara of de Arabische woestijnen onze kant op. Omdat continentaal tropische lucht vaak de Middellandse Zee passeert voor het bij ons komt kan het zijn dat de lucht wat vochtiger is dan men zou verwachten van een continentale luchtsoort.
De luchtsoorten en hun brongebieden.
April doet wat 'ie wil
Het spreekwoord "april doet wat 'ie wil" wordt vaak gebruikt en er zit ook zeker een kern van waarheid in. In april kunnen eigenlijk alle verschillende luchtsoorten ons land vrij makkelijk bereiken. Het noorden van Europa is namelijk vaak nog erg koud en ook in het noordpoolgebied ligt nog veel zee-ijs, resulterend in grote arctische brongebieden. Tegelijkertijd warmt het zuiden van Europa onder de steeds sterker wordende voorjaarszon flink op. Dit vergroot het oppervlak van brongebieden met de warmere luchtsoorten zoals continentaal tropische of in Europees geval continentaal polaire lucht flink. Bij ons in Nederland is het dan eigenlijk gewoon een kwestie van hoe de wind staat. Hebben we een zuidelijke aanvoer? Dan zitten we met zijn allen te bakken in de zon. Komt de wind uit het noorden? Dan kan de winterjas weer aan en kunnen we rekenen op vorst en soms zelfs winterse neerslag in april.
Dit is de gemiddelde windrichting in april. Het is duidelijk te zien dat alle windrichtingen voorkomen en dit resulteert in een erg variabele aanvoer van luchtmassa's.
De lage temperatuur van de komende dagen
Waar we de afgelopen dagen te maken hadden met polaire luchtsoorten komt er vanuit het noordwesten nu maritiem arctische lucht op ons af. De lucht komt uit het gebied tussen Groenland en Spitsbergen, vlakbij de rand van het zee-ijs. Geen wonder dus dat deze luchtmassa behoorlijk koud is. Door de route die de luchtmassa aflegt over de Noorse Zee en Noordzee, die allebei behoorlijk wat warmer zijn dan de lucht, zijn de scherpste (koude)kantjes wel van de lucht afgegaan. Toch gooit de luchtsoort flink roet in het eten van de warmweerliefhebbers. Morgen, dinsdag en woensdag lijkt het niet veel warmer dan 10 graden te worden overdag. ’s Nachts kan het als het helemaal opklaart en windstil wordt zelfs gaan vriezen, dit is mogelijk het geval tijdens Koningsnacht. Nachtvorst zo aan het einde van april is slecht nieuws voor fruitbomen, die beregend zullen moeten worden mocht het kwik te ver onder het nulpunt duikelen. Of het zo ver gaat komen houden we de komende dagen voor jullie in de gaten! Rond Koningsdag zijn we weer van het arctische bezoek af en nemen ‘gewone’ polaire luchtsoorten het roer weer in handen. Toch is de temperatuurverwachting die daarbij hoort niet helemaal zeker. Warmer wordt het richting het weekend sowieso, maar of er echte lentetemperaturen inzitten is nog maar sterk de vraag…
De komende dagen ligt de temperatuur flink onder het langjarig gemiddelde.