De langste dag is uiteraard nog lang niet in zicht, maar de dagen beginnen al wel weer te lengen. En 'als de dagen lengen gaan de nachten strengen', zegt de volkswijsheid. Maar klopt dat eigenlijk wel?
Tegenstrijdig
Het voelt allemaal wat tegenstrijdig. De zon schijnt langer en krijgt voelbaar meer kracht in februari. Toch vallen volgens de klimatologie de koudste dagen in deze maand. Dit komt doordat de aarde werkt als een soort reservoir voor de zonnewarmte. Gedurende de zomermaanden slaat de aarde de warmte op in de buitenste aardlagen. Doordat de dagen lang zijn en de zon veel kracht heeft krijgt de aarde weinig tijd om ’s nachts de warmte af te voeren. De buffer die in de zomermaanden is opgebouwd, is de aarde dan ook niet zomaar kwijt. In de loop van de herfst en winter, als de dagen korter worden en de zon minder kracht krijgt, loopt dit warmtereservoir langzaam leeg.
Schinveld, Ria Gerards
In januari en februari worden de dagen weer langer, maar de aarde heeft dan bijna geen warmtebuffer meer. Kou heeft hierdoor meer vat op de onderste luchtlagen van de atmosfeer. De dagen mogen dan wel iets langer worden, de nachten zijn nog steeds vrij lang. Daarbij heeft de zon nog relatief weinig kracht. Het kantelpunt vindt plaats rond maart of april. De dagen zijn dan weer langer dan de nachten en de zon heeft weer genoeg kracht om de aarde langzaam maar zeker te voorzien van een warmtevoorraad.
De gemiddelde temperatuur ligt klimatologisch gezien begin februari het laagst. Vanaf eind februari schijnt de zon weer lang en krachtig genoeg om de boel op te warmen.
Steeds sneller licht
De komende maanden profiteren we steeds sneller van steeds meer daglicht. Deze dagen gaat dat al met ruim 3 minuten daglicht per dag, maar in maart komen er iedere dag zelfs 4 minuten daglicht bij! Dat de dagen zo snel lengen komt onder andere door de stand van de aarde ten opzichte van de zon. De aarde draait ietwat schuin om haar as ten opzicht van de baan die de aarde om de zon draait. In juni en december staat één van de polen van de aarde meer naar de zon toe gedraaid. Gedurende deze maanden verandert de positie van de gekantelde aarde ten opzichte van de zon nauwelijks. De hoek van de rotatie-as van de aarde met de zon is redelijk stabiel. In de zomer is de hoek klein, in de winter groot. Veranderingen in daglicht zijn er nauwelijks en de dagen blijven min of meer even lang. In het voorjaar en najaar verandert de hoek van de aardas met de zon juist snel. De snelste verandering vind plaats rond 21 maart en 23 september. Het gevolg is dat de daglichtperiode op aarde overal snel anders wordt. E zo komt het dat in Nederland de snelheid van het toenemen van licht in maart oploopt naar die ruime 4 minuten per dag.
Tempo van het veranderen van de daglengte is het grootst in maart en september.
Zon of wolken
Niet alleen de stand van de aarde ten opzichte van de zon bepaalt hoe licht het is. Ook de hoeveelheid wolken kan de daglichtperiode voor het gevoel korter maken. Wat dat betreft hebben we dezer dagen geluk: de zon schijnt bijna onafgebroken. Alleen 's ochtends kan het wat mistig zijn. En dan lijkt het opeens nóg langer licht te zijn!
Julianadorp, Ed van Pelt
