De afgelopen paar dagen hadden we regelmatig te maken met winterse buien. Naast de regen, hagel en (natte) sneeuw die daarbij zaten, hadden we ook af en toe te maken een klap met onweer, maar hoe kan dat eigenlijk?
De voorwaarden voor normale onweersbuien zijn vocht en stijgende luchtbewegingen. Stijgende luchtbewegingen ontstaan doordat de lucht aan het aardoppervlak warmer is dan de atmosfeer erboven. Zolang die stijgende “luchtpakketjes” warmer, en dus lichter, zijn dan de omgeving, blijven ze stijgen. Normaal gebeurt dit in lente- en zomerdagen doordat de zon het aardoppervlak sneller opwarmt dan de lucht erboven, waardoor de benodigde temperatuurverschillen aanwezig zijn.
In de winter is dat niet het geval. Dan zijn het koude bovenluchten die de oorzaak zijn van de winterse buien die soms ook een klap onweer produceren. Vaak produceren die winterse buien wel stukken minder onweer dan de buien in de zomer doen.
In de winter is er nog relatief warm zeewater en is er daar ook nog genoeg vocht in de lucht aanwezig. Als dan een koude bovenlucht boven het relatieve warme zeewater komt te hangen, zijn de temperatuurverschillen tussen het aardoppervlak en de atmosfeer groot genoeg om alsnog stijgende luchtbewegingen te veroorzaken. Daardoor ontstaan er boven de Noordzee dus winterse buien. Doordat de bovenlucht juist zo koud is, koelen de regeldruppels vaak genoeg af om korrelhagel of sneeuw te vormen, die de buien juist het winterse karakter geven.
Hier een voorbeeld van de benodigdheden voor winterse buien. De laatste paar dagen was de bovenlucht op 5 km hoogte zelfs nog kouder dan -30 °C, waardoor er ook korrelhagel ontstond en naar beneden viel.
Als de stijgende luchtbewegingen sterk genoeg zijn, groeit de cumuluswolk verder door. Wolkendruppels beginnen te botsen en te groeien en op een gegeven moment worden de druppels zo groot dat ze uit de wolk (inmiddels cumulonimbus) vallen: we spreken van een bui. Niet alleen zijn er nu stijgende luchtbewegingen, met de regen komt er ook een koude, dalende luchtstroom op gang.
Dit is belangrijk voor het ontstaan van onweer, want de wolk heeft van onder naar boven een ladingsverschil. De stijgende lucht neemt negatief geladen deeltjes mee van de onderkant van de wolk en komt in contact met dalende, positief geladen lucht met een ontlading als gevolg: bliksem! Omdat licht sneller is dan geluid, volgt de donderklap pas enkele seconden later.
Ladingsverschillen in buien die bliksem veroorzaken.
Wat moet je doen als je buiten in een onweersbui terecht komt? Als er geen schuilplaats in de buurt is (kan ook gewoon je auto zijn!), maak je dan zo klein mogelijk en blijf uit de buurt van bomen of metalen hekken. Hurkend met de hakken tegen elkaar is de veiligste houding, mocht je getroffen worden is het pad van de bliksem door je lichaam is dan het kortst.
De veiligste houding als je geen schuilplek hebt tegen de onweer.
Voorlopig zijn we weer even af van die winterse buien en komt er zachtere lucht aan. Meer hierover kun je lezen in ons weerbericht!
