De gevolgen van klimaatverandering waren in 2023 in heel Europa zichtbaar. Miljoenen werden mensen getroffen werden door extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval en overstromingen, maar ook hittegolven en bijkomende droogte. De Copernicus Climate Change Service (C3S) heeft vandaag samen met de World Meteorological Organisation (WMO) het European State of the Climate-rapport 2023 (ESOTC 2023) gepubliceerd.
Kort samengevat komen uit het rapport de volgende belangrijke bevindingen naar voren:
- 2023 was het een-na warmste jaar ooit gemeten (2020 is het warmste jaar)
- De schadelijke gevolgen voor de gezondheid als gevolg van extreme weersomstandigheden en nemen toe
- De gemiddelde temperatuur van het oppervlakte van het zeewater in Europa was de hoogste ooit gemeten
- De Alpen kenden een uitzonderlijk afname van het gletsjerijs
- Een recordaandeel van de daadwerkelijke elektriciteitsopwekking door hernieuwbare energiebronnen in Europa, namelijk 43%.
Een van de warmste
Het afgelopen jaar was voor Europa de een-na warmste sinds de metingen. De temperatuur lag een ruime graad boven het klimaatgemiddelde. In 11 van de 12 maanden was het bovengemiddeld warm, waarbij ook de warmste septembermaand ooit in Europa werd gemeten. Het Europese vasteland is overigens ruim twee graden opgewarmd sinds 1900 en dat is twee keer zo veel als de wereldgemiddelde temperatuurstijging.
Toename hittestress
Dat het in Europa steeds warmer wordt heeft ook gevolgen voor de volksgezondheid. Het ESOTC-rapport laat zien wat de impact is van hittestress. Hittestress is een maatstaf voor hoe het menselijk lichaam reageert op de impact van hoge temperaturen in combinatie met andere factoren zoals onder meer vochtigheid en windsnelheid.
Aantal dagen met extreme hittestress in Europa
In de afgelopen twintig jaar is de hitte gerelateerde sterfte met ongeveer 30% gestegen, voornamelijk in Zuid-Europa. Naar schatting zijn de hitte gerelateerde sterfgevallen in 94% van de gecontroleerde Europese regio's toegenomen. Deze trend is bijzonder zorgwekkend, aangezien Europa steeds meer dagen kent met hittestress.
Zeewater recordwarm
Over het hele jaar was de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van het zeewater voor in heel Europa de hoogste ooit gemeten. Delen van de Middellandse Zee en de noordoostelijke Atlantische Oceaan kenden hun hoogste jaarlijkse gemiddelde temperatuur ooit.
Hoge rivierstanden
De hoge zeewatertemperatuur is ook een van de oorzaken dat er in 2023 heel veel regen is gevallen in delen van Europa. Hierdoor had een derde van het Europese rivierennetwerk te maken met hoge rivierstanden, zo niet overstromingen. In de grote stroomgebieden, waaronder de Loire, de Rijn en de Donau, werden record- of bijna recordhoogten van waterafvoer waargenomen. Volgens voorlopige schattingen van de International Disaster Database (EM-DAT) troffen de overstromingen in 2023 naar schatting 1,6 miljoen mensen in Europa en veroorzaakten zij ongeveer 81% van de economische verliezen van dat jaar als gevolg van de klimaateffecten op het continent.
Overzicht van rivieren in Europa die buiten de oevers zijn getreden.
Afname gletsjerijs Alpen
In een groot deel van Europa waren er in 2023 minder dagen met sneeuwval dan gemiddeld. Dit geldt vooral voor Midden-Europa en de Alpen, in de winter- en de lente-periode. Bovendien was er sprake van een uitzonderlijke afname in gletsjerijs. Dit is toe te schrijven aan de weinige sneeuwval in de winter, evenals het gevolg van de sterke smelt tijdens de hittegolven in de zomer. In 2022 en 2023 hebben de gletsjers in de Alpen ongeveer 10% van hun resterende volume verloren.
Forse afname van gletsjerijs in 2022 en 2023 (foto: Eric Kromhout)
Toename hernieuwbare energie
Om de opwarming van de aarde en ook Europa tegen te gaan is het van belang om onze CO2 uitstoot te verminderen. Om dit te doen moet energie worden opgewekt op meer schonere manieren. Het goede nieuws is dan ook dat in 2023 een recordaandeel van de daadwerkelijke elektriciteitsopwekking in Europa uit hernieuwbare bronnen kwam, namelijk 43%.
Toename energieopwekking uit hernieuwbare bronnen.
In vergelijk, in 2022 was dat 36%. Voor het tweede jaar op rij heeft de energieopwekking uit hernieuwbare bronnen de opwekking uit de vervuilende fossiele brandstoffen ingehaald.
